Nói về ba anh em đến mé sông Thông Thiên, Tôn Hành Giả nói rằng:
- Hai em, ai tính xuống trước?
Bát Giới nói:
- Anh ôi, hai đứa tôi tài cán bao nhiêu, chi bằng anh chịu khó đi thử.
Tôn Hành Giả nói:
- Chẳng giấu chi hiền đệ, nếu yêu tinh ở trên núi thì ta đi một mình cũng xong việc, chẳng hề nạnh hẹ hai em. Ngặt thủy quái ở sông sâu, ta đánh dưới nước dỡ lắm. Bởi biết hai em thông thủy tánh, nên mới cậy đi.
Sa Tăng nói:
- Hai đứa tôi ở dưới nước đã quen, nên việc thủy chiến từng trải, ngặt không biết con yêu ấy ở chốn nào. Vậy thì tôi cõng anh xuống đó, đặng anh biến hóa ra vật chi, mà đi thám thính, chúng tôi sẽ dành nó mà cứu thầy.
Tôn Hành Giả hỏi:
- Hai ngươi ai muốn cõng ta?
Bát Giới nghĩ thầm rằng:
- Thuở nay mình bị con khỉ khuấy hoài, thừa dịp nầy trả oán. Tính rồi cười mà nói rằng:
- Tôi chịu cõng.
Tôn Hành Giả biết ý, nhảy thót lên lưng, nhổ lông hóa hình giả thế cho mình, còn hình thiệt biến ra bò chét đeo trong lỗ tai Bát Giái.
Khi ấy Sa Tăng lội trước.
Bát Giới cõng Hành Giả đi sau ước hơn mười dặm đường, Bát Giới giả đò vấp té, có ý vụt Hành Giả té nhào, coi lại đâu mất! Ấy là cái hình giả bị vật xuống nặng quá, nên hiện ra cái lông như xưa, không ai ngó thấy.
Sa Tăng kinh hãi trách rằng:
- Nhị ca sao không đi cho vững vàng, làm đại ca té văng đâu mất! Bây giờ biết tính làm sao?
Bát Giới nói:
- Con khỉ ốm, xương thịt bao nhiêu, bị té nát biến. Sư đệ đừng cần chuyện ấy, thây kệ nó, mất thì bỏ cho rảnh. Anh em ta cứ việc kiếm thầy.
Sa Tăng nói:
- Tuy đại ca không thông thủy tánh mặc lòng, song có huyền công và trí dõng. Nếu nhị ca không kiếm cho đặng, thì tôi chẳng chịu đi theo.
Tôn Hành Giả đeo trong lỗ tai, nín không đặng, liều kêu Sa Tăng nói lớn rằng:
- Ngộ Tịnh có Lão Tôn ở đây?
Sa Tăng nghe rõ cười rằng:
- Chuyến nầy anh heo rừng chắc chết! Ai biểu chọc sư tử làm chi? Bây giờ nghe tiếng mà chẳng thấy hình, chắc khó chịu lắm.
Khi ấy Bát Giới hoảng kinh, quỳ lạy thinh không mà nói rằng:
- Ðại ca ôi! Chuyện nầy em đáng tội mười phần, đợi cứu đặng thầy sẽ chịu lỗi, chẳng hay anh ở đâu mà nói lớn dữ vậy? Tôi nghe gần chát lỗ tai! Xin hiện hình đặng tôi cõng chẳng dám động nữa đâu.
Tôn Hành Giả nói:
- Thôi ta không chấp, ngươi cứ việc mà đi cho mau?
Bát Giới lạy thinh không, rồi chờ dậy đi với Sa Tăng, cứ nói chịu lỗi chịu lỗi mãi!
Ði đặng một trăm mười mấy dặm, ngó thấy lầu đài, trên để bốn chữ: Thủy nguơn chi đệ: Nghĩa là nhà của Thủy Nguơn, Thủy Nguơn ấy là con Trạnh biển.
Sa Tăng nói:
- Chắc yêu quái ở đây, chúng ta đồng đến đó khiêu chiến.
Tôn Hành Giả ứng thinh hỏi rằng:
- Tại lầu đài ấy có nước hay không?
Sa Tăng nói:
- Không.
Tôn Hành Giả nói:
- Vậy thì hai ngươi kiếm chỗ mà ẩn mình, để ta đi thám thính. Nói rồi nhảy xuống hóa ra con tôm càng, lội khỏi nước chảy lần tới cửa động. Ngó thấy Linh Cảm đại vương ngồi giữa, Khuyết Bà ngồi hầu một bên, đương thương nghị ăn thịt Ðường Tăng.
Tôn Hành Giả đi kiếm loài thủy tộc hỏi thăm tin tức.
Xảy gặp con tôm cái lớn bụng đi tới Tôn Hành Giả đón mà hỏi rằng:
- Thưa dì, chẳng hay Ðường Tăng bị giam tại đâu, mà đại vương hăm ăn thịt?
Tôm cái nói:
- Ðại vương làm giá, lập kế hoạch bắt đặng Ðường Tăng nhốt trong hộp đá sau cung đó. Ðợi mai không có đồ đệ nó kiếm và rầy rà sẽ ăn thịt. Ngươi không rõ hay sao? Tôn Hành Giả nói:
- Tôi mới đến đây nên không hiểu. Nói rồi xờ rờ một lát, lần lần men đến sau cung. Ngó thấy chỗ ấy như chuồng heo, có để cái hộp bằng đá, nghe tiếng Tam Tạng than khóc trong hộp rằng:
- Ðồ đệ ôi! Có biết sự thảm khổ của thầy chăng?
Nói rồi ngâm rằng:
Mình tủi mình sao khổ lắm mà,
Nổi trôi từ mới lọt lòng ra,
Nhờ thầy vớt khỏi sông Hồng thủy,
Có trẻ đem lên núi Hắc hà,
Xưa đã thoát qua vòng yêu nghiệt,
Nay còn chìm xuống đáy Long ba,
Nổi nầy đồ đệ tìm hay chẳng,
Bao thuở cầu kinh trở lại nhà.
Tôn Hành Giả nghe rõ, kêu mà nói rằng:
- Thầy ôi! Có Lão Tôn đến đây, xin thầy đừng than thở làm chi, con người nhờ ngũ hành mới sống, huống chi thầ bị thủy tai đã thường, bề nào cũng không chết mà sợ Tam Tạng mừng rỡ hỏi rằng:
- Ðệ đệ tới cứu ta chăng?
Tôn Hành Giả thưa rằng:
- Xin thầy chịu phiền nằm đó mà đợi. Tôi lo trừ yêu quái sẽ cứu thầy.
Tam Tạng nói:
- Xin rán sức cho mau, thầy ở đây tuy dễ thở, song tù túng lắm!
Tôn Hành Giả bắn lùi ra khỏi động, hiện hình kêu Sa Tăng Bát Giới mà nói rằng:
- Thiệt Linh Cảm đại vương làm giá gạt thầy đi ngang qua mà bắt, nay nó nhốt thầy trong hộp đá. Vậy thì hai anh em khiêu chiến cho mau, ta ở trên mé sông mà đợi, nếu hai người trừ đặng nó thì trá bại dẫn lên bờ, ta sẽ đánh mà bắt nó. Nói rồi niệm chú tị thủy lặn lên mé sông.
Còn hai người đi xăng xái, Bát Giới xốc tới cửa động kêu lớn rằng:
- Bớ quái Linh Cảm, trả thầy ta cho mau?
Tiểu yêu vào báo lại.
Linh Cảm đại vương nói:
- Chắc là học trò Ðường Tăng đến khiêu chiến.
Nói rồi nai nịt tề chỉnh, cầm trái đấu ra cửa động hỏi rằng:
- Ngươi là Hòa Thượng ở đâu? Vì cớ nào mà đến đây rầy rạc?
Bát Giới nạt rằng:
- Ngươi là con quái u mê, đêm trước đã cự với ta, nay không biết hay sao mà hỏi? Ta là đệ tử Ðường Tăng đi thỉnh kinh, ngươi cả gan dám mạo hiệu thần, xưng vương mà đòi tế đồng nam đồng nữ! Ngươi không nhớ Nhứt Xưng Kim là ta sao?
Linh Cảm đại vương nói:
- Ngươi là Hòa Thượng sao lại hóa ra Nhứt Xứng Kim, ấy là tội giả hình thế tử.Vả lại ta chưa ăn người, ngươi lại đánh ta bị thương tích, sao bây giờ còn tìm tới hành hung?
Bát Giới hỏi:
- Ngươi đã nhượng ta, sao còn làmgiá mà bắt thầy ta? Trả lại thì thôi, bằng nghịch mạng thời ta đập chết.
Linh Cảm đại vương cười rằng:
- Ta thiệt làm giá mà bắt thầy ngươi. Nếu ngươi đánh ba hiệp cầm đồng với ta, tức thì trả thầy lại, bằng ngươi sa cơ, ta sẽ bắt sống mà ăn thịt cho rồi đời.
Bát Giới nói:
- Cũng đặng, hãy coi Ðinh ba của ta!
Nói rồi đập liền, Linh Cảm đại vương giơ trái đấm ra đỡ.
Xảy thấy Sa Tăng xông vào trợ chiến.
Ba người đánh một giờ không phân thắng bại.
Bát Giới nháy Sa Tăng, Sa Tăng biết ý liền trá bại chạy lên mé sông.
Linh Cảm đại vương nổi sóng gió đuổi theo. Nhảy lên bờ, bị Hành Giả đón lại mà đánh.
Ðặng ba hiệp, Linh Cảm đại vương nhảy xuống sông lặn mất.
Tôn Hành Giả trở lại, nói với Sa Tăng, Bát Giới rằng:
- Hai ngươi nhọc sức quá mà chẳng thành công!
Sa Tăng nói:
- Anh ôi! Tôi coi bộ con yêu ấy lên bờ thì dở lắm, mà thủy chiến thiệt hay, tôi với nhị ca rán hết hơi mà thắng không nổi! Bây giờ biết tính làm sao mà cứu thầy?
Tôn Hành Giả nói:
- Nếu chuyển vẫn, ắt là nó giết thầy. Hai anh em đi khiêu chiến khi nãy, trái bại dẫn nó lên đây một lần nữa.
Hai người vưng lời đi nữa.
Còn Linh Cảm bại tẩu về dinh, Khuyết Bà nghinh tiếp hỏi rằng:
- Chẳng hay đại vương đuổi theo hai Hòa Thượng đến đâu mới trở lại?
Linh Cảm đại vương nói:
- Ta theo đến mé sông, gặp một người trợ chiến với chúng nó. Người ấy cầm một cây thiết bãng, năng không biết bao nhiêu, trái đấm của ta đỡ không nổi! Ðánh ba hiệp không lại, nên ta bại tẩu về đây.
Khuyết Bà hỏi:
- Chẳng hay người ấy tướng mạo ra thế nào?
Linh Cảm đại vương nói:
- Hòa Thượng ấy mặt mày như Thiên Lôi, mọc lông như khỉ đột, mặt thỏn mỏ nhọn, mắt đỏ tròng vàng.
Khuyết Bà nghe nói dùn mình thưa rằng:
- Ðại vương ôi! Thiệt may phước lắm, phải Ðại vương đánh rán ba hiệp nữa, ắt là tánh mạng không còn! Bởi khi trước tôi có nghe Long vương nói chuyện, người ấy là Tề Thiên Ðại Thánh, năm trăm năm trước phản thiên cung, họ Tôn tên Ngộ Không, thần thông và trí dõng, nay quy y theo phép Phật, phò Ðường Tăng đi thỉnh kinh, cải hiệu là Tôn Hành Giả. Xin Ðại vương từ rày sắp sau đừng đánh với Tôn Hành Giả. Nói vừa dứt tiếng, xảy thấy tiểu yêu vào báo rằng:
- Hai Hòa Thượng hồi nãy, bây giờ đến khiêu chiến nữa.
Linh Cảm đại vương nói:
- Hiền muội nói hay lắm, chúng bây cứ đóng cửa cho chắc mà thôi. Phía cửa trong chất đá cho đầy lên mà ngăn giữ.
Khi ấy tiểu yêu vưng lời, đóng cửa chắc cứng. Lại đem đá chất đống bít phía trong, Sa Tăng Bát Giới khiêu chiến không thấy ra.
Bát Giới nổi hành hung phá cửa, thấy phía trong đá chất chập chồng.
Bát Giới đập bốn năm cái đinh ba, cũng không nhút nhích.
Sa Tăng nói:
- Nhị ca ôi! Nó sợ quá đã bế môn lấp đường, mình phá sao nổi, chi bằng về thưa lại với đại ca. Bát Giới y lời đồng thuật chuyện lại.
Tôn Hành Giả than rằng:
- Nó làm thế ấy, biết tính làmsao? Vậy thì thai ngươi tuần phòng, đừng cho nó trốn. Ðễ ta đi thỉnh Quan Âm. Nói rồi cân đẩu vân bay riết.
Giây phút đến núi Phổ Ðà.
Các thần nghinh tiếp nói rằng:
- Ban mai Bồ Tát có dặn, nếu Ðại Thánh đến, thì dặn ở đây mà chờ.
Nói rồi đi một mình vào vườn tre ngoạn kiểng. Vậy thời Ðại Thánh phải chờ.
Xảy thấy Thiên Tài đồng tử bước tới, bái Ðại Thánh mà tạ ơn rằng:
- Khi trước tôi nhờ Tôn Ðại Thánh đem đường, mới gặp Bồ Tát. Từ ấy về sau Bồ Tát từ bi hoạn dưởng, tôi hằng theo hầu hạ dưới tòa sen.
Tôn Hành Giả cười rằng:
- Thuở trước Hồng Hài Nhi là chúa động, ăn nói theo yêu. Nay thành chánh quả rồi, làm Thiện Tài đồng tử, nên biết ta là người ơn, ăn nói theo Phật.
Giây phút Tôn Hành Giả đợi hoài không đặng, túng nói với chư thần rằng:
- Xin các ông làm ơn báo giùm, nếu để lâu chắc thầy tôi mang hại.
Các thần nói:
- Bồ Tát có dặn rồi, xin đại thánh chịu phiền ngồi đợi, chớ chúng tôi không dám báo tin.
Tôn Hành Giả đợi lâu quá, nổi nóng chạy đại vào rừng tre, các thần cãn không đặng. Tôn Hành Giả thấy Quan Âm bận áo vắn, không đi giày, ngồi trẻ tre vót nan, coi hình như đươn giỏ.
Tôn Hành Giả quỳ lạy bạch rằng:
- Ðệ tử là Tôn Ngộ Không, có lòng đi cầu khẩn, bởi thầy tôi bị yêu quái là Linh Cảm đại vương tại Thông Thiên hà, bắt giam cầm gần giết. Xin Bồ Tát từ bi cứu nạn, và cho tôi biết cội rễ con yêu ấy là chi?
Quan Âm nói:
- Ngươi hãy ra ngoài ngồi đợi ta giây phút.
Tôn Hành Giả không dám cãi lời, chạy ra nói với chư thần rằng:
- Sao bữa nay Bồ Tát không ngự tòa sen, cũng không chải gở trang điểm, ngồi chẻ tre mà đươn đát vật chi?
Chư thần nói:
- Chúng tôi thiệt không rõ. Hồi sớm mai thấy Bồ Tát chờ dậy, không kịp gở đầu, cầm dao ra vườn, và dặn chúng tôi như vậy. Song đã bảo đại thánh nán đợi, chắc lo giúp việc cho đại thánh chi đó.
Giây phút thấy Quan Âm xách giỏ tre, bước ra kêu lớn rằng:
- Ngộ Không, ngươi theo ta mà cứu Ðường Tăng.
Tôn Hành Giả lật đật quỳ lạy bạch rằng:
- Ðệ tử chẳng dám thúc hối, xin Bồ Tát điểm trang chỉnh tề, rồi sẽ đằng vân.
Quan Âm nói:
- Không trang điểm làm chi, phải đi cho mau, thời cứu Ðường Tăng mới kịp.
Nói rồi hóa hào quang bay tới mé sông. Tôn Hành Giả theo sát gót.
Khi ấy Bát Giới và Sa Tăng ngó thấy như vậy, đều bàn luận với nhau rằng:
- Sư huynh thiệt nóng nảy trên đời, không biết tại Nam Hải sư huynh thúc hối ra thể nào, đến đổi Bồ Tát không kịp gỡ đầu, mặc áo, phải đi lập tức như vầy!
Nói rồi thì Quan Âm vừa đến.
Sa Tăng, Bát Giới đồng lạy mừng.
Quan Âm mở dây đai miệng giỏ, và niệm chú rằng:
- Tử đích khứ, huợt đích trụ. (Nghĩa là: Con nào chết thì ở ngoài, con nào sống thì vào giỏ). Niệm bảy lần như vậy, liền giở giỏ lên cao, thấy kim ngư trong giỏ, con mắt sáng lòa, vãy vi vàng hực!
Quan Âm kêu lớn bảo rằng:
- Ngộ Không mau xuống Thủy phủ mà cứu Ðường Tăng.
Tôn Hành Giả bạch rằng:
- Chưa bắt đặng yêu, cứu thầy tôi sao đặng?
Quan Âm nói:
- Vậy chớ giống chi trong giỏ đó?
Sa Tăng, Bát Giới đồng lạy mà bạch rằng:
- Chẳng hay con cá ấy, vì cớ nào mà có thần thông?
Quan Âm nói:
- Nó là kim ngư ở trong hồ sen của ta, thường ngày nó nổi lên nghe kinh, đã lâu năm lắm, sau nó tu nhiều đời, nên có phép luyện búp sen không nở, thành ra trái dấm, thừa nước ròng lội xuống đây. Hồi sớm mai nầy, nên ta không kịp điểm trang, lo đươn giỏ mà bắt nó.
Tôn Hành Giả nói:
- Như vậy, xin Bồ Tát nên đợi giây phút, đặng tôi vào xem Trần gia, kêu các thiệu nam, tin nữ lậy mừng cho biết ơn Bồ Tát thâu yêu mà cứu đời, nhiều kẻ tin lóng, cải ác tùng thiện.
Quan Âm nói:
- Vậy thì ngươi đi cho mau.
Sa Tăng, Bát Giới chạy đến xóm Trần gia thuật chuyện sơ lược và nói rằng:
- Ai muốn coi Phật Quan Âm giáng thế, thì đi cho chóng.
Nội xóm ấy trai, gái, già, trẻ đồng mừng rỡ đi coi, không quản lắm bùn, đồng quỳ lạy Bồ Tát. Có người thợ vẽ giỏi, liền họa hình, gọi là: Quan Âm ngư lam.
Bây giờ còn lưu truyền bức hình ấy.
Khi ấy Quan Âm về Nam Hải, còn Sa Tăng, Bát Giới xuống đình Thủy quy thấy loài thủy tộc chết nhiều lắm ấy là các tiểu yêu.
Hai anh em vào dinh, giở hòm đá cõng thầy lên bực.
Tam Tạng hỏi thăm tự sự, liền lạy về phía Nam Hải tạ ơn Quan Âm.
Trần Trừng, Trần Thanh mời thầy trò về nhà thết đãi. Tam Tạng không chịu đi, Trần Thanh nói:
- Khi trước lão gia không chịu nghe lời anh em tôi, mới mắc nạn như vậy.
Tôn Hành Giả nói:
- Chuyện cũ chẳng nhắc làmchi, từ rày sắp lên Linh Cảm đại vương đã về hồ sen rồi, nội xóm nầy khỏi cúng tế nữa. Vậy thì hai ông lo giúp một chiếc thuyền, đưa thầy tôi qua sông cho tử tế!
Trần Thanh nói:
- Tôi sẳn có ghe lớn. Ðể chúng tôi chịu bạn chèo.
Người khác nói:
- Phần tôi coi sửa sang dọn đồ xuống. Ai nấy đều lo việc đưa thầy.
Xảy nghe dưới sông kêu lớn rằng:
- Tôn Hành Giả, đừng tính việc đi ghe, mà tốn của và mất công thiên hạ. Ðể tôi đưa bốn thầy trò và con ngựa qua sông.
Ai nấy nghe nói, lấy làm lạ lùng! Người người đều mọc ốc.
Giây phút thấy con Thủy nguơn nổi lên, bởi sống lâu năm nên coi mốc thích, những người không biết thì gọi là thần qui.
Tôn Hành Giả thấy Thủy nguơn lội tới bực, liền giá thiết bảng mà hăm rằng:
- Nếu ngươi lên đây thì ta đập chết.
Thủy nguờn nói:
- Tôi cám ơn đại thánh, nên chịu đưa qua sông. Sao lại đòi đập chết?
Tôn Hành Giả hỏi:
- Ngươi cám ơn ta chuyện chi?
Thủy nguơn nói:
- Nguyên ông bà tôi cũng ở sông nầy. Ðến tôi tu hành có công, lập dinh Thủy nguơn mà ở. Cách chín năm trước nước nhảy, con quái ấy đến đánh tôi, tôi cự không lại phải bỏ dinh cho nó ở. Nay gia quyến tôi đặng quy về nhà cũ, ấy là ơn đại thánh bằng non, chẳng những nội nhà tôi cám ơn mà thôi, nội xóm Trần gia cũng cám ơn, mỗi năm còn hai mạng. Ấy là làm ơn một chỗ mà sanh hai bên nên tôi cảm nghĩa. Tôn Hành Giả nghe rõ mừng thầm, chống thiết bảng mà hỏi rằng:
- Ngươi thiệt tình như vậy hay sao?
Thủy nguơn nói:
- Ơn đại thánh bằng trời, lẻ nào tôi dám dối.
Tôn Hành Giả nói:
- Nếu thiệt tình như vậy, thì ngó lên trời mà thề cho độc, ta mới dám tin?
Thủy nguơn vác mặt thề rằng:
- Nếu tôi không đưa Ðường Tăng qua khỏi sông nầy, thì cả mình tôi tiêu tan ra huyết.
Tôn Hành Giả cười rằng:
- Vậy thì ngươi bò lên đây. Thủy nguơn bò lên bờ.
Ai nấy lại coi, về lớn phỏng giáp vòng bốn trượng!
Tôn Hành Giả thưa rằng:
- Xin thầy lên lưng cho nó chở?
Tam Tạng nói:
- Ðồ đệ ôi! Rất đỗi giá cứng như đá, còn ta ra như nước thay. Huống chi lưng quy đã khum và lóc chở vững bằng mười ghe. Nếu nghiêng một cái thì tôi chịu tội.
Tôn Hành Giả thưa rằng:
- Thú vật tu lâu năm lắm mới biết nói tiếng người, lẻ nao dám dối trá. Vậy thì các anh em sửa sọan lên lưng.
Nội xóm Trần gia đông lạy tạ.
Bốn thầy trò giả từ.
Tôn Hành Giả bảo Sa Tăng dắt ngựa đứng giữa lưng.
Bảo Sa Tăng đứng bên hữu, mời thầy đứng bên tả. Bát Giới ở đằng sau, Hành Giả đứng trước. Lại e qua đinh sanh sự, nên Hành Giả mở dây lưng xỏ mũi Thủy nguơn như bắt vàm trâu, nắm mối dây như cầm cương ngựa, một chưn đứng trên vè, một chưn đứng đứng trên cổ, giơ thiết bảng mà hăm rằng:
- Lão Nguơn à! Cứ việc lội cho vững, nếu lắc một chút ta cũng đập đầu.
Thủy Nguơn nói:
- Tôi chẳng hề dám cải. Nói rồi lội trên mặt nước, mau tợ tên bay, mà vững vàng như ngồi trên mặt đất.
Còn bá tánh trên bờ đều lạy đưa. Giây lâu ngó đã bặc tăm, thiên hạ đều lui về hết.
Bốn thầy trò ở trên lưng Thủy Nguơn, chưa tối ngày đã đến mé, thầy trò mừng rỡ lên bờ.
Tôn Hành Giả mở dây lưng buộc lại.
Tam Tạng chắp tay nói rằng:
- Nhờ ơn Lão Nguơn đưa khỏi sông lớn, chẳng biết lấy vật chi mà đền ơn đợi ta đi thỉnh kinh về sẽ báo đáp.
Thủy Nguơn nói:
- Tôi chẳng dám trông sự ấy, song nghe đồn Phật Tổ bên Tây Phương biết việc vị lai quá khứ. Tôi có một điều sở bức là tu đã một ngàn ba trăm năm mà chưa đặng hóa hình người, tuy là biết nói và sống lâu, song chưa thoát kiếp! Xin thầy làm ơn bạch quá Phật Tổ, coi bao giờ tôi đặng thành người.
Tam Tạng nói:
- Ðể nữa bần tăng hỏi giúp.
Thủy Nguơn từ giã, rồi chùi tuốt xuống sông.
Thầy trò nhắm phía Tây thẳng tới.