Tristan an lành và khỏi bệnh trở về khiến cho vua Marc với quần thần phải kinh ngạc. Tristan kể lại hành trình phiêu lưu, việc chữa trị ra sao, không hết lời ca tụng về lễ độ của nhà vua Irande, tài giỏi của hoàng hậu và sắc đẹp của công chúa Iseut. Iseut với cặp mắt xanh trong như biển lặng và mái tóc vàng óng ả như tơ. Vua Marc khóc, ôm lấy Tristan. Hội mừng mở liên tiếp mấy ngày không hết.
Nhưng bao nhiêu may mắn của Tristan đã khiến cho có kẻ ghen ghét. Chúng bàn thảo với nhau:
”Tại sao cò thể nhiều may mắn đến thế? Hạ sát một hiệp sĩ khổng lồ, phiêu lưu trên mặt biển an toàn, chữa lành vết thương đáng chết. Tristan phải có phép lạ gì! Chúng ta phải coi chừng những trò ma quái của hắn.”
Kẻ khác thêm vô:
“Coi bộ hắn kiêu ngạo quá! Biết đâu hắn chẳng đang kiếm cách trả thù những ai đã bỏ rơi hắn trong tai nạn.”
Kẻ khác nữa nói nhỏ:
“Hắn có tài thay đổi lòng dạ những ông vua: vua Cornouaille đã xiêu lòng vì hắn, lại đến vua irlande cũng vậy. Xem ra nhà vua của chúng ta bị hắn mê hoặc thái quá!”
Và kẻ thứ tư nói lời quyết định:
“Vua Marc không có hoàng tử nối dõi. Ngày nào Tristan lên kế vị, chúng ta sẽ bị hắn trừng trị.”
Chúng bốn người, bốn bề tôi nhiều quyền hành nhất của vua Marc, nhưng cũng là bốn kẻ gian xảo, quay quắt nhất. Các bạn đừng quên tên chúng: Denoalen, Andret, Guenelon và Gondoin. Chúng bốn người thù ghét Tristan hơn bất kỳ thứ gì khác ở đời.
Một hôm bọn chúng tâu vua Marc nên kiếm một hoàng hậu để lo bề nối dõi; nếu nhà vua không nghe lời thì chúng sẽ bỏ đi, không phò tá nhà vua nữa. Vua Marc cho biết, không mong sanh con vì đã có Tristan đầy đủ điều kiện nối dõi ngôi vua. Lời đáp của nhà vua càng khiến cho bọn ghen ghét nung nấu thù hận với Tristan.
Nhưng Tristan hay biết vụ khuyến cáo, ngại mang tiếng thèm thuồng ngôi báu. Tristan tâu với vua Marc: nếu nhà vua không cưới vợ chính, Tristan cũng bỏ đi. Vua Marc bị nài ép quá đành nhận lời. Nhưng nhà vua ra một điều kiện trong vòng bốn chục ngày sẽ triệu tập quần thần. Các vương tước hãy rán trong thời hạn tìm thấy co gái. Nhà vua sẽ xét định diện mạo và đức độ, nếu trong thời hạn mà không kiếm được người vừa ý nhà vua, vụ khuyến cáo coi như không có nữa.
Tới thời hạn, các vương quốc tiến cử rất nhiều con gái nhà quý tộc khắp nơi. Nhà vua không chấp nhận một ai. Tuy vua Marc không chủ ý cưới vợ, phép lịch sự buộc nhà vua phải lựa lấy một trong đám các cô gái tiến cử, quả tình hết thảy đều xinh đẹp và đức độ. Bỗng có con chim én từ ngoài cửa sổ bay vào phòng, đáng rớt một sợi tóc dài vàng óng như sợi tơ. Tia nắng rọi qua sợi tóc bay lơ lững càng tăng thêm sắc vàng óng. Con chim vô tình hãi sợ đông người bay ra cửa sổ, còn lại sợi tóc rớt xuống trước mặt nhà vua.
Vua Marc lượm sợi tơ vàng trên tay áo, nói với quần thần:
“Hỡi các khanh, ta đã lựa chọn xong rồi. ta sẽ cưới cô gái có sợi tóc này.”
Quần thần hớt hải, kinh ngạc: nhà vua giễu cợt họ. Phải chăng một quỷ kế của Tristan?
Tristan đứng ra tâu với vua Marc:
“Tâu nhà vua, xin nhà vua ban ơn cho tôi được ra đi kiếm người con gái có sợi tóc vàng. Không kiếm được, tôi sẽ không trở về đây nữa. Xin nhà vua ban ơn cho tôi được ra công đền ơn nhà vua một lần.”
Vua Marc không thể từ chối.
Tristan chuẩn bị một chiếc thuyền với nhiều món hàng quý, lựa hai chục hiệp sĩ cải trang thành thương nhân. Khi thuyền rời bến, thủy thủ hỏi tra đưa thuyền đi đâu. Tristan đáp: “Tới bến Weisefort”. Vì hình ảnh công chúa Iseut chưa phai mờ trong trí nhớ của Tristan.”
Dọc đường mọi người trên thuyền cũng như Tristan đều hoang mang và lo ngại. Đi tới đất của Morholt biết đâu chẳng gặp chuyện không hay. Tristan cũng lo ngại, nhưng trấn an đám tùy tùng. Tristan lo ngại: nếu nói thẳng mục đích cầu hôn Iseut cho nhà vua Cornouaille, Tristan sẽ lộ tung tích và sẽ chết. Nhưng làm cách nào? Hay Tristan sẽ bắt cóc Iseut như xưa kia Tristan bị bọn người Norvege bắt cóc? Nhưng bày kế nào để dụ được Iseut một mình xuống thuyền?
Tới bên Weisefort, mọi người tạ sự từ miền Bretagne tới, nhà vua Irlande vui lòng cho bọn họ ghé lại mua bán. Nhưng lạ lùng thay, những khách thương mới tới đều tỏ ra mải vui chơi hơn bán buôn. Khách thương mà cung cách như những hiệp sĩ vậy… Tristan hốt hoảng: phải lo cách nào thành công cho sớm, nếu chậm lại sẽ bị lộ tung tích.
Nhưng tại miền Irlande có một tai họa không sao trị nổi: một quái vật khổng lồ thường xuất hiện tàn phá khắp nơi, cách vài ngày lại tới trước lâu đài nhà vua, lính canh không may bị bắt đành làm mồi cho quái vật nuốt sống. Nhà vua phải loan báo gả công chúa Iseut cho bật tài danh nào giết chết được quái vật, trừ hại cho dân Irlande. Vào đúng ngày nhà vua truyền rao như vậy, quái vật có mặt trước lâu đài.
Khi Tristan chợt nghe tiếng quái vật hú ghê rợn, vội giấu thanh gươm trong mình đi tới lâu đài. Con quái vật đang nuốt chưa hết một hiệp sĩ vì hi vọng được bàn tay công chúa Iseut đã liều mình tới gần. Con quái vật chưa đủ no trông thấy Tristan đã lao tới. Nanh vuốt đưa ra hết, quái vật dùng móng sắc níu đứt khỏi tay tấm khiên Tristan vừa lượm lên do hiệp sĩ xấu số bỏ lại trên mặt đất. Con ngựa Tristan cỡi bị té nhào, quật ngã luôn cả Tristan. Nhưng Tristan đâu chịu thua, vội vùng dậy, đưa gươm lên, ra sức đâm thủng mình con quái vật. Nhưng vải quái vật cứng hơn thép, gươm không sao xuyên thủng. Tức giận, quái vật há miệng đỏ lòm, nóng như lò lửa, phóng tới tính nuốt trọn Tristan. Chàng hiệp sĩ đã từng hạ nổi người khổng lồ Morholt liền lợi dụng cái miệng há rộng của con quái vật, đâm thẳng lưỡi gươm sâu vào trong cổ họng và bổ đôi trái tim quái vật. Mối tai họa rùng rợn, từng gây tan hoang khắp miền Irlande nằm dài chết dưới đất. Tristan dùng gươm cắt lấy chiếc lưỡi con quái vật, bỏ vào ống giày.
Tristan vừa bước đi trở về thuyền bỗng lảo đảo muốn té, rồi bước đi vài bước chợt té lăn xuống mương bên lộ. Nọc độc của quái vật trên chiếc lưỡi bỏ trong ống giầy đã làm độc thân thể Tristan.
Tại triều vua Irlande có một phán quan mang tên Aguyerran Tóc Đỏ. Y thầm yêu trộm nhớ Iseut. Được lời rao của nhà vua, y vội xách cây gươm chạy tới mong thực hiện được giấc mộng bấy lâu. Nhưng tình yêu to lớn hơn lòng can đảm của y quá nhiều lần. Lén lén đi tới, y thấy quái vật nằm dưới đất. Lấy hết can đảm, anh chàng tóc đỏ lại gần thêm: quái vật đã chết. Aguyerran Tóc Đỏ vội chặt đầu quái vật, chạy tới trước mặt nhà vua:
“Tâu nhà vua, thần đã giết chết con quái vật tai hại. Xin nhà vua giữ lời gả công chúa Iseut cho thần.”
Nhà vua hoan hỉ đáp:
“Để ta hỏi ý kiến Iseut.”
Nhà vua tới gặp hoàng hậu và công chúa, kể chuyện phán quan Tóc Đỏ đã giết chết con quái vật ra sao. Nhà vua nói với Iseut:
“Cha đã hứa, Aguyerran Tóc Đỏ đã làm đúng lời hứa của cha; cha buộc lòng phải giữ lời hứa.”
Hoàng hậu và công chúa nghe vậy đều buồn tủi; Iseut vội la lên nhất định không chịu làm vợ thằng tóc đỏ, thà chết còn hơn nhận thằng tóc đỏ làm chồng.
Hoàng hậu nói với nhà vua:
“Tâu nhà vua, xin cho triệu tập quần thần và nói cho người kia biết phải chờ ý kiến của quần thần đã. Trong vòng tám ngày sẽ trả lời dứt khoát cho y rõ.”
Nhà vua ước hẹn như vạy với phán quan, y thỏa thuận.
Hoàng hậu bảo công chúa Iseut:
“Con hãy ra con con quái vật chết. Ta không thể tin người kia đủ can đảm giết chết được quái vật.”
Iseut tức thời cùng với viên kỵ sĩ thân tín Perinis và con hầu cận Brangien ra phía trước lâu đài nơi quái vật chết. Iseut ngắm rất lâu xác con quái vật: rõ ràng nó đã chết mất đầu.
Trên đường trở về lâu đài, Iseut khám phá thấy Tristan nằm dưới mương như đã chết. Iseut lại gần, nhưng không nhận ra Tristan vì thân thể Tristan đã trương phình như chiếc thùng rượu. Iseut nói:
“Chết chưa! Tại sao có người nằm đó như người chết vậy. Không chừng đây mới chính là người giết chết quái vật.”
Hoàng hậu hay tin, sai Perinis đưa người lâm nạn lên lưng ngựa đem về lâu đài. Khi thay quần áo cho người đó, bỗng tìm thấy cái lưỡi con quái vật trong ống giày.
Hoàng hậu chẩn bệnh thấy người đó chưa chết, bèn cho uống thuốc lá có công hiệu trục hết nọc độc ra khỏi cơ thể người bệnh. Tristan tỉnh lại. Khi đó, hoàng hậu và công chúa mới nhận ra đó là hiệp sĩ từng quen biết trước. Hoàng hậu và công chúa hoan hỉ gặp lại người cũ, và kể chuyện cho Tristan biết có phán quan tóc đỏ huênh hoang đã giết chết con quái vật. Tristan cũng hay tin nhà vua Irlande đã hứa trong tám ngày sẽ trả lời dứt khoát về vụ hứa hôn.
Tristan la lên:
“Tai hoạ! Tôi sẽ giải cứu cho Iseut vì phán quan tóc đỏ kia đã nói dối. Nhưng chiếc lưỡi quái vật không biết tôi đã đánh rơi mất ở đâu.”
Hoàng hậu vội đáp:
“Hỡi hiệp sĩ, khỏi lo, cái lưỡi tôi đã cất giữ đây.”
“Nếu vậy xin hoàng hậu và công chúa bình tâm. Tôi sẽ tới trước triều nhà vua, đúng kỳ hạn, tôi sẽ chứng minh sự gian dối của quán quan. Nếu cần thí võ để bảo vệ quyền lợi, tôi cũng sẳn sàng.”
Hoàng hậu sai chuẩn bị một thùng nước nóng để bịnh nhân nằm cho hồi lực, đồng thời lo chế thêm thuốc lá. Nhưng công chúa Iseut tò mò ngắm cây gươm của hiệp sĩ Tristan với niềm cảm kích trước sự dũng cảm. Cây gươm dài được kéo ra khỏi vỏ. Thấy lưỡi gươm bị bể một miếng, công chúa Iseut tình cờ nói tới mảnh gươm bể còn ghim nơi sọ Morholt mà hoàng hậu khi khám nghiệm xác chết từ Cornouaille đưa về, đã cẩn thận cất riêng một nơi. Công chúa Iseut chạy tới kiếm chiếc hộp gỗ có đựng mảnh gươm bể đem tới ráp vào lưỡi gươm của hiệp sĩ chiến thắng quái vật thấy vừa y. Công chúa Iseut nổi giận, vác cây gươm chạy tới bên Tristan:
“Nhà ngươi chính là Tristan ở Cornouaille! Chính tay nhà ngươi đã dùng cây gươm này giết chết cậu của ta… Nhà ngươi sẽ phải chết dưới lưỡi gươm này!”
Nhưng Tristan giữ tay Iseut lại:
“Công chúa có quyền giết chết tôi, nhưng công chúa sẽ hối hận. Tôi đã hứa lật mặt gian dối của phán quan tóc đỏ; nếu bây giờ công chúa giết chết tôi, ai sẽ chứng minh điều đó cho công chúa? Công chúa sẽ trở thành vợ của phán quan tóc đỏ.”
Nghe nói vậy, Iseut đâu còn dám hạ sát Tristan nữa. Iseut thù ghét Tristan, nhưng còn thù ghét phán quan tóc đỏ hơn nữa. Hoàng hậu khi đó bước vào vội hỏi:
“Chi vậy, Iseut? Tại sao con cầm gươm đe doạ Tristan như vậy?“
Iseut đáp:
“Tâu mẫu hậu, người này đã giỏi che mắt chúng ta. Y không phải là Tristan ở miền Loonois mà chính Tristan ở Cornouaille, kẻ đã hạ sát công tước Morlt.”
Đến lượt hoàng hậu cũng muốn giằng lấy gươm đâm chết Tristan. Nhưng Iseut đã giữ tay hoàng hậu lại:
“Xin mẫu hậu hãy tạm nén cơn giận, chúng ta còn cần có Tristan trong vụ phán quan tóc đỏ.”
Tristan cũng nói:
“Tâu hoàng hậu, hãy đoái thương cho kẻ này. Đã hai lần hoàng hậu chữa trị, cứu kẻ này khỏi chết. Đời sống của tôi bây giờ là của hoàng hậu, lúc nào hoàng hậu muốn tôi chết, tôi cũng sẵn sàng, tôi tới đây có mục đích đem chuyện tốt lành tới miền Irlande. Tôi có tâu với vua Marc, cậu của tôi về nhan sắc của công chúa Iseut, về đức độ của công chúa, về mái tóc vàng óng như tơ. Vua Marc muốn hỏi công chúa Iseut về làm hoàng hậu miền Cornouaille và sai tôi lãnh nhiệm vụ đưa tin, thưa với nhà vua cùng hoàng hậu và công chúa Iseut ý muốn tốt đẹp của vua Marc. Tôi trở lại đây, dưới bề ngoài khách thương do mục đích đó. Tới đây, tôi đã vì nhà vua diệt trừ quái vật. Nếu hoàng hậu để cho tôi sống, tôi sẽ còn chứng minh trước triều đình quyền hạ sát quái vật, để tránh cho công chúa Iseut một hoàn cảnh khó xử. Và công chúa Iseut sẽ trở thành hoàng hậu miền Cornouaille.”
Hoàng hậu và công chúa Iseut không biết nói sao, đành lui ra.
Tám ngày sau, viên phán quan tóc đỏ tới trước triều đình đòi thực hiện lời hứa của nhà vua. Nhà vua triệu tập quần thần, ai nấy đều chung một ý: lời hứa của nhà vua là trọng.
Nhưng hoàng hậu và công chúa Iseut bỗng xuất hiện, theo sau có hiệp sĩ Tristan. Hoàng hậu và công chúa cúi đầu trước nhà vua:
“Tâu nhà vua xin ban cho chúng tôi một ơn huệ.”
“Có chuyện gì đó, hoàng hậu và công chúa, nếu ý muốn chính đáng, có bao giờ ta chối từ.”
Hoàng hậu chỉ Tristan và nói:
“Đây là một người ở xứ xa tới, y muốn chứng minh sự gian dối của tên tóc đỏ. Chính Tristan ở Loonois đây, người đã hạ sát công tước Morholt của chúng ta tại đảo Thánh Sanson mới là người đã giết chết con quái vật. Tristan được để tùy quyền định đoạt của nhà vua.”
Nhà vua ngó Tristan, suy nghĩ rồi đáp:
“Hoàng hậu, công tước Morholt là em của hoàng hậu. Nếu hoàng hậu vui lòng tha cho kẻ hạ sát em, ta rất vui lòng ưng thuận quyết định rộng lượng đó. Ta cũng tha tội cho y.”
Sau khi Tristan cúi đầu cám ơn nhà vua, bèn quay lại la lên:
“Đâu? Kẻ nào huênh hoang giết chết được con quái vật? kẻ đó hãy ra đây: ta tuyên bố kẻ đó nói dối, ta sẳn sàng chứng minh điều đó.”
Aguynguerran bèn nhảy tới trước mặt Tristan:
‘Ta không nói dối, chính tay ta đã chặt đầu con quái vật.”
Tristan đáp:
“Nhà ngươi nói đúng, chính tay nhà ngươi đã chặt đầu con quái vật. Nhưng khi đó quái vật đã chết trước dưới tay ta. Nhà ngươi chặt được đầu quái vật, nhưng ta muốn hỏi: nhà ngươi hãy mở miệng quái vật để nhà vua coi, quái vật đâu còn lưỡi, lưỡi đã bị ta lấy mất từ trước.”
Aguynguerran không thể chối từ: đầu quái vật không có lưỡi.
Tristan bèn đưa ra trước mặt nhà vua chiếc lưỡi con quái vật đã khô cứng. Mọi người reo lên, giễu cợt tên tóc đỏ. Y xấu hổ bỏ chạy mất.
Khi những tiếng cười giễu đã tắt, Tristan cho gọi đám tùy tùng của mình tới. Họ đã được lệnh thay đổi y phục, trở lại thành những hiệp sĩ lịch sự và hiên ngang, với lưỡi gươm ngang hông, áo choàng bằng nỉ đỏ có điểm những đường viền lớn bằng lông thú. Họ không còn là những khách thương khó giấu được tung tích nữa.
Tristan nói:
“Tâu nhà vua Irlande, đến phiên tôi xin nhà vua thực hiện lời hứa. Chính tay tôi đã giết con quái vật, như vậy tôi đã chiếm lãnh được công chúa Iseut, nhưng tôi xin nhà vua hãy gả công chúa cho cậu của tôi là vua Marc ở Cornouaille. Chúng tôi đây là sứ giả của nhà vua oai hùng. Công chúa Iseut sẽ thành hoàng hậu miền Cornouaille: đó là vùng đất tốt đẹp nhất trên thế giới, lễ độ nhất trong số các vương hầu là nhà vua của chúng tôi. Cuộc hôn nhân sẽ tạo nên mối thân hữu vĩnh viễn giữa hai miền, hai dân tộc.”
Nhà vua hỏi ý kiến các vương tước, mọi người đều đồng ý và ưng thuận. Tới lượt Tristan và đám hiệp sĩ túy tòng tuốt gươm, nói lên lời hứa giữ mãi điều cam kết qua cuộc hôn nhân.
Hội được mở tưng bừng, mọi người hân hoan trong tiệc vui, tưởng như Thượng Đế cũng giáng hạ chia vui cùng nhà vua. Vua tôi cũng như chúng dân miền Irlande đều vui mừng, vì tin chắc từ đây hòa bình giữa hai miền sẽ được duy trì mãi mãi. Hoà bình giữa Irlande và Cornouaille.
Riêng toán hiệp sĩ Cornouaille còn vui mừng hơn nữa, vì nhiệm vụ đã hoàn tất không tốn công bao nhiêu.