Ngày xưa, thời trung cổ bên Âu châu, vua Marc trị vì tại miền Cornouaille. Đất đai rộng lớn, nhiều đô thị, nhiều rừng tốt, nhiều mỏ quý và nhiều lông thú. Nhà vua ngự tại Tintagel, trong một tòa lâu đài với những cây tháp cao vời vợi. Thương thuyền tứ xứ đua nhau kéo tới bỏ neo dưới bến. Hiệp sĩ bốn phương đều ao ước tới triều đình vua Marc dự những cuộc đua tài đấu võ.
Rivalen, trị vì tại miền Loonois, cũng tới dự đua. Rivalen dòng dõi quý tộc và can trường, trước triều vua Marc có nhiều dịp biểu dương đức tính hiệp sĩ và chiếm được trái tim công chúa Blanchefleur, em gái của vua Marc. Cả hai cùng xinh đẹp và phong nhã, được cảm tình của hết thảy mọi người chung quanh. Nhà vua hoan hỷ chiều ý đôi bạn,cho phép kết hợp thành đôi vợ chồng.
Hôn lễ vừa xong, có tin từ Loonois tới cấp báo. Công tước Morgan cho quân tới đánh chiếm lãnh thổ của Rivalen. Dọc đường tiến quân lâu đài bị phá nát, chúng dân bị cướp bóc, quân lính của Rivalen bị hại rất nhiều. Rivalen vội vã xuống thuyền trở về, đưa theo công chúa Blanchefleur đã thụ thai.
Về tới đất nhà, Rivalen hối hả triệu tập binh sĩ, tung quân ngăn chặn xâm lăng. Trước khi lên đường, Rivalen trao cho người thân tín Roald, tức Foi-Tenant, nhiệm vụ bảo vệ và chu toàn công chúa Blanchefleur.
Trong một cuộc đấu nảy lửa, Rivalen bị hạ sát. Blanchefleur đợi mãi chồng chẳng thấy tin. Khắp miền Loonois, dân chúng kêu gào than khóc. Khi hay tin Rivanlen đã bị giết, Blanchefleur tái xanh, chết ngất.
“Phu quân ta chết đi làm sao ta sống được nữa. Ta là cuộc sống, là nguồn an ủi của chàng; chàng là niềm vui, là cả đời ta. Ta phải chết theo chàng. Nếu ta không mang thai trong bụng chắc ta phải chết tức khắc.”
Blanchefleur cho gọi Foi-Tenant.
“Ta giao phó cho nhà ngươi đứa nhỏ trong bụng. Nhớ tới phu nhân ta, nhà ngươi hãy lo bao bọc đứa nhỏ, coi như con của nhà ngươi. Còn đây là chiếc nhẫn: tặng vật của vua Marc. Một ngày nào vua Marc trông thấy chiếc nhẫn sẽ nhìn nhận con của em gái nhà vua.”
Một ngày một đêm công chúa Blanchefleur đau đớn, sáng hôm sau hạ sanh một trai. Nhờ ơn Thượng Đế, đứa nhỏ khỏe mạnh. Bồng con trên tay, công chúa Blanchefleur nhủ thầm với con:
“Con ơi, mang thai con mẹ mong đợi xiết bao, sanh con ra xinh đẹp như vậy nhưng mẹ không sao nguôi được nỗi buồn. Về đây khi giặc giã mẹ đã buồn, và sau đây mẹ sẽ chết vì buồn. Buồn thương bao vây con, mẹ cho con mang tên buồn, Tristan.”
Blanchefleur hôn con rồi chết.
Chàng hiệp sĩ Tristan ra đời bị buồng thương vây bọc, sau đây còn nhiều khổ lụy với cô gái đẹp Iseut.
Mời bạn đọc nghe chuyện tình đau khổ của Tristan và Iseut.
Công tước Morgan chiếm lãnh được miền Loonois bèn treo bảng an dân: dân chúng cứ yên ổn làm ăn, đất đai của ai vẫn lo canh tác như thường. Nhưng nếu Morgan hay tin con trai của Rovalen còn sống sót chắc chắn sẽ hạ lệnh bắt giết.
Road, Foi-Tenant bồng đứa nhỏ, tắm rửa rồi bí mật đưa về nhà. Road bảo vợ nằm yên trên giường như nằm cữ. Tristan được coi như con mới sinh của gia đình Road. Rồi Road nuôi nấng Tristan như con mình.
Bảy năm, Roald không để Tristan cho đám phụ nữ coi sóc nữa và đưa tới giao phó cho một ông thầy. Đó là Governal, một kỵ sĩ vừa đạo đức vừa thông thạo mọi môn thao luyện để trở thành hiệp sĩ. Governal dạy cho Tristan làm chủ con ngựa như thế nào, dạy điều khiển chim điêu, tập những cực nhọc của một cuộc săn thú, luyện công phu của một hiệp sĩ cầm gươm mặc giáp. Governal cũng dạy cho Tristan biết đánh cờ cao, biết những món giải trí ngồi bàn, cũng như gợi được từ cây thụ cầm buông ra những âm thanh như ý muốn. So sánh với những chàng trai cùng trang lứa, chẳng bao lâu Tristan đã vượt hẳn về diện mạo, đức độ cùng những sở trường của người hiệp sĩ. Trông thấy Tristan lớn lên và trở thành một chàng trai với đầy đủ bản lãnh, ai cũng phải ngợi khen. Chỉ riêng đám con trai của Roald lại ghen tị, cho rằng cha cưng một mình Tristan, muốn gì cũng được chiều ý. Lũ chúng đâu biết Tristan là con trai chủ tướng của Roald, và lớn lên sẽ là chủ tương lai của Roald nữa.
Bữa kia có một thương thuyền từ Norvège tới cập bến. Tristan đòi xuống thuyền coi những khách thương ngoại quốc. Nài nỉ quá, Roald phải chiều lòng đưa Tristan cùng đi với lũ con mình.
Hàng hóa chất đống trên thuyền: trân châu, vũ khí, lông thú, tơ lụa và một bầy chim điêu. Tristan nói được tiếng các thủy thủ ngoại quốc, trả giá mua bảy con chim điêu chia cho các anh em. Tình cờ Tristan ngó thấy một bàn cờ. Tristan đánh thức đám thủy thủ cùng đánh cờ. Hai bên thỏa thuận đặt cuộc và ngồi đánh. Roald bảo với Tristan:
“Cha đưa mọi người về trước, Tristan, con có thể ngồi lại”
Lũ thủy thủ thấy Tristan xinh trai và tài giỏi, chúng toan tính nếu bắt cóc Tristan đưa đi sẽ có lợi. Giữ Tristan dưới tàu sai phái được nhiều việc, nếu sau có bán đi cũng có nhiều tiền. Lẳng lặng, chúng cho thuyền rời bến.
Khi Tristan ngó lên thì chiếc thương thuyền đã ra khơi.
“Trời ơi, các người muốn gì? Tại sao các người bắt ta đi?”
Lũ thủy thủ đáp:
“Chú bé phải đi theo bọn ta. Không có ai bảo vệ chú bé nữa đâu”.
Tristan trút hết tức giận trên bàn cờ, nhưng có than trách đến đâu chiếc thương thuyền vẫn rẻ sóng lướt đi. Bỗng đâu có bão tố, cánh buồm đập mạnh, sóng biển dâng cao, mưa gió, chớp giật, sấm động. Thuyền bị nhồi dữ dội đến độ không ai có thể đứng vững. Tám ngày tám đêm trên chiếc thuyền bị trôi dạt theo sóng gió giữa biển khơi, không biết đâu là đất liền nữa. Lũ thủy thủ bàn với nhau:
“Thượng Đế trừng phạt chúng ta đó. Bão tố bất ngờ chỉ vì chúng ta bắt cóc thằng nhỏ. Chừng nào biển lặng thuyền ghé bến, chúng ta nhất định phải trả tự do cho nó.”
Lũ thủy thủ thề thốt nặng lời, nên trời bỗng quang đãng, sóng gió dịu dần và mặt trời ló dạng, chói lói. Buồm được giăng lên, chẳng bao lâu hiện ra ở chân trời một vùng đất liền. Lũ thủy thủ thả Tristan lên bờ với một ít lương thực. Chúng bảo với cậu bé:
“Nhờ ơn Thượng Đế phù hộ cho nhé.”
Không ai biết nơi Tristan được thả lên là chốn nào.
Tristan ngồi trên mỏm đá than thở:
“Lạy Chúa ba ngôi, xin Chúa che chở cho con. Con bị mất cha, mất mẹ, mất mọi người thân, bị bỏ rơi cô độc tại đây. Chung quanh chỉ rừng núi và rừng cây. Con sợ sư tử, sợ gấu.”
Ở Loonois Roald cũng than thở:
“Hỡi tiểu chủ Tristan, lũ khách thương kia bắt tiểu chủ đi mất đã lấy mất nguồn vui và sự bình an trong tim tôi.”
Roald trang bị một chiếc thuyền. Roald quyết không trở về nếu không tìm thấy Tristan.
* * *
Tristan không ở lại lâu nơi bờ biển, thử vào rừng sâu trong đất liền. Bước vào cánh rừng rậm, Tristan cởi bớt áo cho thoải mái. Đi mỏi chân trong rừng bỗng thấy một con nai nhảy ra, theo sau là một bầy chó săn hối hả. Con vật lao vào bụi rậm, nhào xuống một vũng nước, nhưng vẫn bị bầy chó sói bao vây chặt. Bọn thợ săn vừa tới, liền dùng dao nhọn đâm chết con nai, sắp sửa mổ thịt.
Tristan bước tới, cúi chào và la lên:
“Quý vị hãy ngừng tay. Mổ ruột con nai đâu có giống như mổ heo được!”
Người cầm đầu đám thợ săn biết phép lịch sự. Vẻ tuấn tú của Tristan đã khiến ông ta vị nể.
“Bạn ơi, ở đây chúng tôi quen hạ con vật săn được như vậy. Chúng tôi xả con nai thành bốn mảnh. Nếu bạn biết một hương thức nào khác, bạnh hãy chỉ cho chúng tôi đi.”
“Xin vâng. Ở xứ tôi, con vật săn phải được làm thịt”.
“Bạn nói sao? Làm thịt con vật? Bạn hãy chỉ cho chúng tôi làm thịt ra sao”.
Tristan mổ ruột con nai, lột da, lóc từng loại thịt, rồi chặt đầu, chặt đuôi.
“Xin mời chủ ông cùng quý bạn lại gần đây, đón nhận món nướng.”
Tristan kiếm một khúc cây dài, xiên lá gan, hai thỏi bắp đùi và miếng thịt bụng.
“Đây là món nướng. Còn lại là phần đám chó săn”.
“Chúng tôi ở đây không biết chia ra món nướng và phần dành cho chó săn. Bạn vui lòng chỉ cho chúng tôi, phương thức của xứ bạn rất hay.”
Tristan trải tấm da con nai, rồi bỏ trên đó những phần không dùng đến và gọi đám chó lại. Rồi Tristan chặt một cành cây cắm cái đầu con nai lên, đưa cho người cầm đầu đám thợ săn.
“Xin ngài nhận lấy. Đây là món tặng vật, thường dành cho bậc công tước hay nhà vua.”
“Bạn ơi, chúng tôi rất quý cung cách làm thịt con vật săn của bạn. Bạn đã học được ở đâu thế.”
Tristan thận trọng đáp:
“Thưa, tại miền Loonois. Cha tôi buôn bán tại đó. Nhiều du khách từ xa tới thường ghé lại nhà cha tôi, khiến cho tôi nảy ý thích tới thăm những xứ lạ, chuyến này tôi trốn đi muốn tới thăm những nơi xa”.
“Thật quý hóa, ở miền của bạn, đến nhà buôn cũng biết dạy con như vậy. Cha bạn đã đặt tên gì cho bạn vậy?”
“Tên tôi là Tristan.”
“Tại sao bạn lại mang cái tên buồn như vậy? Bạn hãy cùng về với chúng tôi. Về triều, chính tay bạn sẽ dâng món tặng vật này cho nhà vua.”
Thế rồi, Tristan dẫn đầu đám thợ săn xếp một hàng dài. Tristan dẫn đầu vì mang món tặng vật, người thứ hai cầm cây xiên những món nướng, người thứ ba bưng hai đùi trước. Ai nấy đều có mang một phần thịt nai. Đi chẳng bao lâu tới một tòa lâu đài lộng lẫy. Trên tường cẩn thạch ánh đỏ chói và lưu ly xanh biếc, trông như những ô trên bàn cờ.
Tristan hỏi:
“Thưa chủ ông, xin cho biết tên tòa lâu đài này”.
“Đó là lâu đài Tintagel, tòa lâu đài có phép lạ mỗi năm hai mùa đông hạ biến dạng. Đây là nơi ngự trị của đức vua Marc, chúa tể vùng Cornouaille.”
Nhà vua nghe tiếng kèn thợ săn, bèn xuống vườn đón đám thợ săn về.
Tristan dâng lên món tặng vật đầu con nai và các thợ săn tường trình với nhà vua phương thức làm thịt con vật, đồng thời giới thiệu Tristan với nhà vua.
Vua Marc nói:
“Hỡi bạn Tristan, trông bạn tuấn tú và phong nhã lắm. Ta muốn giữ bạn ở lại triều đình ta”.
Từ đó, Tristan cùng nhà vua đi săn thú. Tristan biểu diễn nghệ thuật của mình. Nhà vua rất quý mến Tristan vì chàng trai rất dễ thương. Một buổi tối, trong khi vua tôi đang đánh cờ có một người hát dạo tới mua vui, dạo đầu một bản thụ cầm. Vừa nghe mấy cung đầu Tristan đã nhận ra bản ca, nói với người hát dạo:
“Bài ca này hay lắm. Người xứ Bretagne bày ra bài ca này để kể mối tình của công tước Goron với người yêu. Bạn hãy trổ hết ngón đàn diễn tả hết ý vị của bài ca.”
Người hát dạo dứt khúc ca bèn đưa cây thụ cầm mời Tristan cùng dạo một bản, nếu Tristan biết chơi đàn.
Tristan ôm lấy cây đàn, chợt nhớ lại những bài ca tuổi nhỏ. Nghe Tristan đờn ca, các vương tước hiện diện mê ly đến quên cả tên mình.
Vua Marc nói:
“Khanh thật là một nhạc sư kỳ tài. Từ nay, ban đêm khanh hãy ngủ trong phòng ta, nếu ta trằn trọc không ngủ được, khanh sẽ đờn cho ta bớt sầu.”
Càng gần Tristan, vua Marc càng yêu thương Tristan hơn. Không đi đâu vua Marc không dắt Tristan đi theo.
Trong thời gian đó Roald, tức Foi-Tenant đi cùng khắp thiên hạ. Ba năm trải sóng gió trên biển, cùng nỗi đau trong lòng. Sau cùng Roald ghé bến Tintagel, gặp lại Tristan bên vua Marc, giữa đám quần thần. Road không dám tiến tới e rằng một kẻ rách rưới lưu lạc sẽ bị xua đuổi. Road nhờ người lính canh đưa tin cho Tristan. Tristan đi ra, nhận rõ Roald trong bộ trang phục thảm hại, ôm lấy Roald, rồi dắt tay đưa tới trình diện với vua Marc.
“Tâu nhà vua, đây là cha sanh ra tôi, nuôi dưỡng tôi. Vì lưu lạc nhiều năm theo dấu vết của tôi, ông đã trở thành một người rách rưới. Xin nhà vua đón nhận cha tôi.”
Vua Marc là người đại độ, hạ lệnh ban cho Roald ăn no và thay quần áo tốt. Sau khi đã no đủ, Roald bèn kể lại đầu đuôi.
“Tâu nhà vua, đã ba năm nay, tôi bỏ vợ và con ra đi kiếm Tristan. Nhưng Tristan đâu phải con tôi”.
Vua Marc ngạc nhiên:
“Ngươi nói sao? Tristan không phải con của ngươi?”
“Tâu nhà vua, tôi chỉ là kẻ hầu của Tristan. Nhà vua còn nhớ công chúa Blanchefleur, gả cho công tước Rivalen. Rivalen bị công tước Morgan hạ sát. Công chúa Blanchefleur đã chết sau khi hạ sanh Tristan. Để giữ được Tristan, tôi phải nói dối là con tôi.”
Và Roald đưa ra chiếc nhẫn tặng vật của vua Marc cho công chúa Blanchefleur. Nhà vua ngắm chiếc nhẫn, hết hoài nghi, bèn ôm lấy Tristan, hôn người cháu ruột thịt. Người cháu quỳ xuống mặt vua Marc:
“Tâu nhà vua, xin nhà vua phong cho tôi chức hiệp sĩ. Tôi muốn trả thù cho cha và giành lại gia tài.”
Vua Marc làm y lời cháu. Vua Marc mặc binh giáp cho Tristan, trao quyền điều khiển một trăm hiệp sĩ và một chiến thuyền. Tristan giương buồm thẳng tới miền Loonois. Công lý được Tristan thi hành mau lẹ: Morgan bị đâm chết tại trận và lãnh thổ của cha được Tristan giải phóng. Thù nhà đã trả. Tristan triệu tập các vương tước:
“Hỡi các bạn, ta đây mới đích thực là chủ tướng của các bạn. Nhưng vua Marc là cậu ruột của ta, chỉ có một mình ta là người thân. Ta muốn quay về phụng sự ở bên vua Marc cho tròn nghĩa khí. Lãnh thổ đây, ta nhường lại cho Roald là người đau khổ nhiều vì ta. Lãnh thổ này là của Roald, sẽ truyền thụ lại về sau cho con cháu. Các bạn hãy trung thành với Roald và để cho ta đi.”
Các vương tước khóc ôm lấy Tristan. Rồi Tristan cùng với Governal theo các hiệp sĩ miền Cornouaille ra khơi.