Chương 37: Tự Chủ Kinh Tế.
Xuyên Về Thời Tự Đức.
Tác giả: Lưu Huỳnh Phát.
Năm 1855, vào một thời điểm quyết định trong lịch sử của Đại Nam, Nguyễn Hải đối diện với một bài toán đầy thử thách. Đại Nam dưới sự lãnh đạo của triều đình, không còn có thể thờ ơ trước sức ép mạnh mẽ của phương Tây. Sự phụ thuộc vào hàng hóa và công nghệ nước ngoài đang trở thành một mối nguy hại to lớn, đe dọa nền độc lập và chủ quyền của đất nước. Cậu nhận thức rõ rằng nếu không có hành động quyết liệt, Đại Nam sẽ sớm rơi vào cảnh yếu thế, không thể tự bảo vệ mình trước sự xâm lược từ các thế lực bên ngoài. Từ sự hiểu biết ấy, Nguyễn Hải đã quyết tâm xây dựng một nền kinh tế tự cường, tập trung vào phát triển sản xuất trong nước, nhằm bảo vệ chủ quyền và làm chủ tương lai đất nước.
Cậu hiểu rằng Đại Nam, nếu tiếp tục phụ thuộc vào hàng hóa nhập khẩu, sẽ không thể thoát khỏi sự chi phối của các cường quốc. Chính vì vậy, ngay từ đầu, Nguyễn Hải quyết định sẽ không chỉ dừng lại ở việc xây dựng một nền kinh tế tự lực mà còn phải có chiến lược phát triển các ngành công nghiệp chủ chốt để giảm bớt sự lệ thuộc vào các nước phương Tây. Sự phát triển của ngành công nghiệp trong nước chính là yếu tố tiên quyết để Đại Nam có thể bảo vệ mình, từ kinh tế cho đến an ninh quốc gia. Cậu bắt tay vào việc tạo ra các công xưởng lớn, nơi những sản phẩm thiết yếu cho quốc gia có thể được sản xuất ngay tại chính quê hương.
Nguyễn Hải hiểu rằng, để xây dựng một nền công nghiệp vững mạnh, phải bắt đầu từ những ngành then chốt như chế tạo v·ũ k·hí, đóng tàu, và dệt may. Cậu đặc biệt chú trọng đến việc chế tạo v·ũ k·hí, không chỉ vì tính thiết yếu của nó mà còn vì nó là biểu tượng của sức mạnh và sự tự chủ trong quốc phòng. Vì vậy, ngay sau khi quyết định của cậu được ban hành, một xưởng chế tạo v·ũ k·hí đầu tiên được xây dựng tại Thăng Long vào tháng 10 năm 1855. Đây không chỉ là một công xưởng thông thường mà là biểu tượng cho quyết tâm của triều đình, cho khát khao độc lập và tự chủ. Tại đây, những kỹ thuật viên tài ba, thợ rèn giỏi giang từ khắp nơi trong nước được tuyển chọn, với nhiệm vụ chế tạo những v·ũ k·hí mạnh mẽ, từ súng trường đến đạn dược và các loại pháo. Nguyễn Hải không chỉ chú trọng đến chất lượng sản phẩm mà còn muốn những sản phẩm ấy phải đạt được tiêu chuẩn cao, ngang tầm thế giới, qua đó khẳng định sức mạnh của Đại Nam trước các thế lực bên ngoài.
Tháng 11 năm đó, Nguyễn Hải có chuyến thị sát đầu tiên đến xưởng chế tạo v·ũ k·hí tại Thăng Long. Cậu đứng giữa những công nhân, ánh mắt kiên định, giọng nói trầm ấm nhưng đầy quyền lực vang lên:
- Những sản phẩm các ngươi tạo ra không chỉ để bảo vệ đất nước, mà còn là biểu tượng của sự tự chủ, của lòng kiêu hãnh. Các ngươi, những người thợ này, không chỉ là thợ rèn, mà là những chiến sĩ âm thầm bảo vệ đất nước bằng từng nhát búa, từng m·ũi d·ao. Hãy nhớ rằng, mỗi khẩu súng, mỗi viên đạn, mỗi quả pháo mà các ngươi tạo ra sẽ là sức mạnh bảo vệ tổ quốc.
Lời của Nguyễn Hải như một ngọn lửa thắp lên trong lòng mỗi người thợ. Không ai trong số họ còn coi công việc của mình là một công việc mưu sinh đơn thuần nữa. Mỗi viên đạn, mỗi khẩu súng họ tạo ra đều mang trong mình một sứ mệnh cao cả, không chỉ là bảo vệ đất nước mà còn là bảo vệ niềm tự hào dân tộc. Nguyễn Hải hiểu rằng sự phát triển của công nghiệp không chỉ là việc tạo ra sản phẩm, mà là xây dựng niềm tin và sự tự hào cho mỗi người dân. Công xưởng chế tạo v·ũ k·hí không đơn thuần là nơi sản xuất mà trở thành một trường học, nơi những người thợ học hỏi kỹ thuật tiên tiến, tích lũy kiến thức, từ đó nâng cao trình độ công nghiệp của đất nước.
Ngoài việc phát triển ngành v·ũ k·hí, Nguyễn Hải còn đặc biệt chú trọng đến công nghiệp đóng tàu. Huế với vị trí chiến lược gần biển, đã trở thành trung tâm đóng tàu quan trọng của Đại Nam. Những chiếc tàu không chỉ phục vụ cho việc vận chuyển thương mại mà còn là những t·àu c·hiến, bảo vệ an ninh bờ biển của đất nước. Nguyễn Hải quyết định áp dụng công nghệ đóng tàu mới nhất để tạo ra những chiếc tàu vững chãi, có thể đối đầu với bất kỳ hạm đội nào của phương Tây. Cậu ra lệnh cho các thợ đóng tàu phải cải tiến kỹ thuật đóng tàu, đồng thời mở các lớp huấn luyện để nâng cao tay nghề cho đội ngũ thợ đóng tàu trong nước.

Mặc dù đối mặt với nhiều khó khăn, cậu không nản lòng. Một lần nữa, cậu đến thăm một trong các xưởng đóng tàu ở Huế vào tháng 1 năm 1856, nơi những chiếc t·àu c·hiến đầu tiên được đóng. Trước đội ngũ công nhân, Nguyễn Hải phát biểu với giọng nói đầy nghị lực:
- Các ngươi không chỉ đóng tàu cho đất nước, mà còn là người xây dựng sức mạnh của đất nước trên biển cả. Hãy làm việc với lòng kiên định và đam mê, bởi mỗi con tàu là biểu tượng của sự bảo vệ và sự tự lực tự cường của Đại Nam.
Những lời của Nguyễn Hải đã thấm vào lòng mỗi người công nhân, giúp họ nhận thức sâu sắc rằng công việc của họ không đơn thuần là việc mưu sinh mà còn là một nghĩa vụ cao cả. Công xưởng đóng tàu không chỉ là nơi sản xuất, mà là nơi tạo ra sức mạnh quốc phòng, bảo vệ chủ quyền của đất nước.
Bên cạnh đó, cậu cũng không quên phát triển ngành dệt may, đặc biệt là ở Gia Định, nơi có nguồn tài nguyên bông và lụa dồi dào. Việc phát triển ngành dệt may không chỉ giúp Đại Nam tự cung tự cấp mà còn tạo ra cơ hội việc làm cho người dân. Xưởng dệt may ở Gia Định trở thành một trong những trung tâm sản xuất vải lớn nhất trong nước, với chất lượng sản phẩm không thua kém gì hàng hóa nhập khẩu. Những sản phẩm từ Gia Định được xuất khẩu ra nước ngoài, giúp Đại Nam gia tăng sức mạnh kinh tế và chứng tỏ rằng đất nước có thể tự đứng vững mà không cần phải phụ thuộc vào thế giới bên ngoài.
Trong các buổi họp với các thương nhân, Nguyễn Hải thường xuyên nhấn mạnh tầm quan trọng của việc sử dụng tài nguyên trong nước và phát triển kinh tế nội địa. Một trong những buổi họp quan trọng là khi cậu gặp các thương nhân ở Gia Định vào mùa thu năm 1856. Lúc đó, các thương nhân đang bàn về việc xuất khẩu các nguồn tài nguyên quý giá của Đại Nam, như gỗ trầm hương, quặng sắt, và lụa. Nguyễn Hải đứng giữa phòng, nhìn thẳng vào mắt họ, giọng nói đầy quyền uy vang lên:
- Các ngươi là những người nắm giữ tài nguyên quý giá của đất nước. Nếu để tài nguyên này bị khai thác vô tội vạ bởi ngoại bang, chúng ta sẽ mãi mãi rơi vào tình trạng lệ thuộc. Trẫm mong các ngươi hãy đồng lòng với triều đình, bảo vệ những tài nguyên này, sử dụng chúng để phục vụ sự phát triển của đất nước. Chỉ khi chúng ta tự lực tự cường, Đại Nam mới có thể đứng vững trước mọi thử thách.
Những lời nói của Nguyễn Hải không chỉ khơi dậy lòng yêu nước của các thương nhân mà còn thúc đẩy họ vào hành động. Nhiều thương nhân đã đồng lòng với triều đình, cam kết sẽ bảo vệ tài nguyên trong nước, không để chúng rơi vào tay các thế lực ngoại bang. Họ hiểu rằng sự phát triển của đất nước chính là lợi ích lâu dài và bền vững nhất. Sự hợp tác này không chỉ mang lại lợi ích cho mỗi cá nhân mà còn cho cả đất nước.
Dưới sự lãnh đạo của Nguyễn Hải, nền kinh tế Đại Nam bắt đầu chuyển mình mạnh mẽ. Các ngành công nghiệp trong nước phát triển, giao thương giữa các vùng miền trở nên sôi động hơn. Mặc dù vẫn còn đó những thử thách và khó khăn, nhưng niềm tin vào khả năng tự lực tự cường của Đại Nam ngày càng được củng cố vững chắc.

Nguyễn Hải đứng lặng yên giữa phòng, ánh mắt nhìn ra xa, như thể đang nhìn thấy tương lai của đất nước. Đại Nam là một quốc gia đang dần thoát khỏi bóng tối của sự phụ thuộc, nhưng cũng đang phải đối mặt với vô vàn thử thách từ các thế lực phương Tây. Các quốc gia này đã quá quen với việc áp đặt quyền lực lên những dân tộc yếu hơn, đang không ngừng gia tăng áp lực lên Đại Nam, tìm cách duy trì quyền kiểm soát đối với những vùng đất mà họ coi là yếu thế hơn. Nhưng với Nguyễn Hải, những khó khăn ấy không thể khiến cậu khuất phục. Cậu đã nhìn thấy con đường duy nhất giúp Đại Nam giữ vững được nền độc lập, và đó chính là khoa học và công nghệ.
Cậu hiểu rằng nền kinh tế tự chủ mà cậu mong muốn không thể chỉ dựa vào những phương thức sản xuất cổ điển mà đất nước này vẫn đang sử dụng. Nó cần phải được thúc đẩy bởi những tiến bộ công nghệ, sự sáng tạo không ngừng và áp dụng các kỹ thuật tiên tiến nhất. Hơn lúc nào hết, cậu nhận ra rằng chỉ có sự phát triển vượt bậc về khoa học và công nghệ mới có thể giúp Đại Nam xây dựng nền kinh tế tự lực, để không phải lệ thuộc vào các quốc gia khác.
Trong đêm tối mịt mù ấy, Nguyễn Hải đã quyết định rằng mình sẽ hành động mạnh mẽ. Cậu ra lệnh thành lập một viện nghiên cứu tại Huế, nơi những trí thức, những thợ thủ công tài ba, những kỹ sư có tâm huyết sẽ tụ họp lại để phát triển những sáng chế và cải tiến các kỹ thuật sản xuất. Viện nghiên cứu không chỉ là nơi truyền thụ kiến thức lý thuyết, mà còn là nơi tạo ra những đột phá thực tế trong các ngành công nghiệp chủ chốt của Đại Nam, từ chế tạo v·ũ k·hí, đóng tàu đến dệt may và công nghiệp nặng.
Mùa xuân năm 1855, khi viện nghiên cứu được khai trương, không khí tại Huế đầy ắp sự háo hức. Nguyễn Hải đứng trước các học giả, các kỹ sư, và những thợ thủ công, ánh mắt cậu sáng rực lên với niềm tin vào tương lai:
- Chúng ta không thể cứ mãi sống trong sự phụ thuộc về quá khứ. Đất nước này với sự sáng tạo và trí tuệ của các ngươi, sẽ vươn lên mạnh mẽ. Hãy nhìn vào những thành công của các quốc gia khác. Chúng ta sẽ không lùi bước. Các ngươi chính là những người sẽ giúp Đại Nam vươn ra thế giới, không chỉ tồn tại mà còn phát triển mạnh mẽ. Chúng ta sẽ không còn phải nhìn vào sự phát triển của người khác mà ngưỡng mộ. Hãy làm chủ công nghệ, làm chủ tương lai của đất nước này.
Lời phát biểu của Nguyễn Hải như một ngọn đuốc thắp sáng trái tim của tất cả những ai có mặt trong buổi lễ. Tinh thần của cậu đã khơi dậy niềm tin mạnh mẽ rằng với sự tập trung vào khoa học, Đại Nam có thể làm chủ được tương lai của mình. Không chỉ vậy, cậu còn mời các kỹ sư từ châu Âu đến Đại Nam, không phải chỉ để giảng dạy, mà còn để chia sẻ những kinh nghiệm và kỹ thuật mà họ đã học được từ các nền văn minh tiên tiến. Những khóa đào tạo ngắn hạn cho thợ thủ công và kỹ sư địa phương bắt đầu được tổ chức, và trong suốt thời gian đó, tinh thần cầu thị, ham học hỏi lan tỏa khắp mọi ngóc ngách của đất nước.
Cùng lúc đó, những tiến bộ đầu tiên bắt đầu xuất hiện. Một trong những cải tiến đáng tự hào là việc cải tiến máy dệt thủ công thành máy dệt bán cơ khí, một đột phá lớn trong ngành dệt may. Trước đây, các sản phẩm dệt may của Đại Nam chủ yếu được sản xuất thủ công, với năng suất thấp, không thể so bì với các sản phẩm từ phương Tây. Tuy nhiên, nhờ vào những cải tiến này, sản lượng tăng lên gấp bội, và hàng dệt may của Đại Nam không chỉ đáp ứng nhu cầu trong nước mà còn bắt đầu xuất khẩu sang các quốc gia lân cận.
Một ngày nọ, trong khi kiểm tra một công xưởng dệt may tại Huế, Nguyễn Hải gặp một thợ thủ công già, người đã gắn bó với ngành dệt may suốt mấy chục năm qua. Người thợ thủ công này, ánh mắt sáng lên, nói với Nguyễn Hải:
- Nhờ có máy dệt này, công việc của chúng thảo dân không còn vất vả như trước nữa. Năng suất tăng lên nhiều, và chúng thảo dân cũng có thể tạo ra những sản phẩm đẹp hơn. Dưới sự chỉ đạo của bệ hạ, chúng thảo dân đã học được rất nhiều kỹ thuật mới.
Nguyễn Hải cười, ánh mắt cậu lấp lánh, đầy tự hào:

- Đúng vậy. Các ngươi với bàn tay và khối óc của mình, đang tạo ra sức mạnh cho đất nước. Đại Nam sẽ không chỉ tự cung tự cấp mà còn đứng vững trên thị trường quốc tế. Đây mới chỉ là bước đầu tiên.
Nhưng với tất cả những thành tựu đã đạt được, con đường phía trước không phải không có thử thách. Các thế lực phương Tây không dễ dàng chấp nhận sự phát triển của Đại Nam. Khi họ nhận thấy rằng Đại Nam đang vươn lên, tự lực tự cường và không còn phụ thuộc vào hàng hóa, công nghệ từ bên ngoài, họ lập tức gia tăng sức ép. Những hiệp ước thương mại bất bình đẳng được đưa ra nhằm khống chế nền kinh tế Đại Nam, với mục tiêu khiến đất nước này không thể tự đứng vững.
Không chỉ vậy, những thủ đoạn tinh vi cũng được các thương nhân nước ngoài sử dụng, cố gắng p·há h·oại các cơ sở sản xuất trong nước, làm gián đoạn các hoạt động sản xuất và giao thương của Đại Nam. Nguyễn Hải không hề nao núng trước những thử thách này. Cậu nhận thấy rằng nếu Đại Nam muốn vươn lên, không thể tránh khỏi việc phải đối diện với những áp lực từ bên ngoài. Nhưng cậu cũng biết rằng, chỉ có kiên trì, chỉ có sự đồng lòng của toàn dân mới có thể giúp Đại Nam vượt qua mọi thử thách.
Một chiều mùa thu năm 1855, trong một cuộc họp kín tại Đại Nội, Nguyễn Hải đứng trước các quan lại và các chiến lược gia của triều đình, giọng nói cậu trầm xuống, đầy quyết đoán:
- Mỗi chúng ta đều biết rằng Đại Nam không thể tránh khỏi sự phản đối từ bên ngoài. Nhưng chúng ta không thể vì thế mà lùi bước. Hãy nhớ rằng, mỗi bước đi hôm nay, dù có khó khăn, đều sẽ là nền tảng vững chắc cho tương lai của đất nước. Nếu chúng ta dừng lại, chúng ta sẽ mất tất cả. Không ai trong chúng ta sẽ tha thứ cho chính mình nếu đất nước này thất bại.
Lời nói của Nguyễn Hải như một lời thề thiêng liêng, đánh thức tinh thần chiến đấu trong lòng mỗi quan lại, mỗi chiến lược gia. Họ hiểu rằng đây là lúc không thể chùn bước, là lúc phải thể hiện sự kiên cường, dám đứng lên bảo vệ những thành quả mà họ đã đạt được. Các quan lại trong triều đình đều gật đầu, cam kết sẽ đồng lòng cùng Nguyễn Hải, dù đối diện với bao nhiêu gian nan.
Ngày qua ngày, các công xưởng hiện đại vẫn tiếp tục hoạt động, những sản phẩm dệt may, v·ũ k·hí, t·àu c·hiến được sản xuất với chất lượng ngày càng cao. Các tuyến đường bộ và thủy được cải thiện, giao thương nội địa phát triển mạnh mẽ. Những chiếc t·àu c·hiến đóng tại Huế và Thăng Long giờ đây không chỉ bảo vệ bờ biển mà còn thể hiện sự mạnh mẽ của Đại Nam, khiến các thế lực bên ngoài phải nể phục.
Đến đầu năm 1856, khi đất nước đã đạt được những thành tựu quan trọng trong việc xây dựng nền kinh tế tự chủ, Nguyễn Hải đứng trước triều đình và nhân dân trong một buổi lễ trọng thể tại Huế, ánh mắt cậu sáng ngời, giọng nói cậu đầy quyết tâm:
- Chúng ta không chỉ xây dựng một nền kinh tế tự chủ, mà còn xây dựng niềm tin vào chính mình. Đại Nam không cần phải phụ thuộc vào ai, không cần phải nhìn vào sự phát triển của người khác mà ngưỡng mộ. Tương lai sẽ thuộc về những ai dám mơ ước và hành động. Trẫm tin rằng, với sự đồng lòng của tất cả, đất nước chúng ta sẽ trở thành ngọn hải đăng của Đông Á.
Những lời nói ấy của Nguyễn Hải như một ngọn đuốc soi sáng con đường phía trước, thắp lên niềm tin và hy vọng trong lòng mỗi người dân Đại Nam. Họ biết rằng, dù con đường phía trước còn đầy gian nan, nhưng chỉ cần đồng lòng và kiên trì, Đại Nam sẽ vượt qua tất cả, trở thành một quốc gia mạnh mẽ, độc lập, tự chủ. Và thế là, một thời kỳ mới bắt đầu, một thời kỳ mà Đại Nam, dưới sự lãnh đạo của Nguyễn Hải, kiên quyết theo đuổi con đường tự lực, tự cường, vươn lên mạnh mẽ, không chỉ bảo vệ mà còn phát triển đất nước, không còn lệ thuộc vào bất kỳ thế lực nào.