Chương 34: Tinh Thần Ái Quốc.
Xuyên Về Thời Tự Đức.
Tác giả: Lưu Huỳnh Phát.
Năm 1853, trong một thời kỳ đầy biến động của Đại Nam, khi các mối đe dọa xâm lược từ phương Tây trở nên rõ ràng và nguy hiểm hơn bao giờ hết, một trí thức trẻ tuổi tên Nguyễn Hải bắt đầu nhận thức sâu sắc về một điều mà ít ai chú ý đến. Dù q·uân đ·ội hùng mạnh và một chính sách ngoại giao khôn ngoan có thể là chỗ dựa vững chắc cho một quốc gia, nhưng chúng không thể đảm bảo cho sự an nguy lâu dài nếu không có một sức mạnh vô hình, mạnh mẽ hơn rất nhiều. Đó chính là lòng yêu nước, tinh thần đoàn kết, và ý chí kiên cường của từng người dân trong mỗi làng mạc, phố phường. Nguyễn Hải hiểu rằng nếu muốn bảo vệ Đại Nam khỏi nguy cơ xâm lược, điều đầu tiên cần làm là đánh thức sức mạnh tiềm ẩn ấy trong lòng mọi người dân.
Với niềm tin này, vào một buổi sáng sớm đầy sương mù ở kinh thành Huế, dưới bầu trời u ám, Nguyễn Hải quyết định khởi động chiến dịch khơi dậy lòng yêu nước của toàn dân bằng một sự kiện trọng thể. Quảng trường trước Hoàng cung, nơi chứng kiến bao nhiêu lễ nghi và sự kiện quan trọng của triều đình, là nơi cậu lựa chọn. Sự kiện này không chỉ là một lễ kỷ niệm đơn thuần mà là một lời kêu gọi mạnh mẽ tới toàn thể nhân dân Đại Nam.
Buổi sáng hôm đó, ánh sáng mờ nhạt của buổi bình minh không thể xua tan đi vẻ u ám của thời cuộc, nhưng những tiếng bước chân đều đặn, những cái nhìn nghiêm nghị từ quan lại và binh lính, và những khuôn mặt khắc khổ của người dân đã làm không khí thêm phần nặng nề. Mọi ánh mắt đều đổ dồn về phía Nguyễn Hải, người đứng trên bục cao giữa quảng trường. Dưới những cặp mắt ấy, cậu cảm nhận rõ ràng rằng đây không chỉ là một sự kiện, mà là bước khởi đầu của một chiến lược to lớn, cần sự đồng lòng của tất cả mọi người. Nguyễn Hải hít một hơi thật sâu, rồi cất tiếng, giọng nói vang dội, lấp đầy không gian rộng lớn của quảng trường, như một lời sấm truyền kiên quyết của một người lãnh đạo đầy nhiệt huyết:
- Thưa đồng bào! Đại Nam của chúng ta đã phải trải qua biết bao nhiêu thử thách, bao nhiêu đau thương để giành lấy nền độc lập này. Nhưng sự đe dọa từ kẻ thù không hề giảm bớt, chúng đang lăm le xâm lược và c·ướp đi tự do mà chúng ta đã vất vả bảo vệ. Chúng ta không thể đứng yên nhìn đất nước bị xâm chiếm. Đại Nam không phải là của riêng ai mà là của toàn thể nhân dân, từ người già đến trẻ, từ người nông dân cho đến các quan lại. Mỗi người dân đều có trách nhiệm bảo vệ nền độc lập này, không ai có thể đứng ngoài cuộc chiến vĩ đại này!
Lời nói của Nguyễn Hải như một ngọn lửa bùng cháy trong lòng mỗi người có mặt. Những lời ấy không chỉ là tiếng gọi mà còn là tiếng trống thúc giục, là lời hứa nguyện gắn kết tất cả mọi người thành một khối thống nhất. Và ngay lập tức, tiếng vỗ tay vang lên như sấm, mạnh mẽ, đồng lòng. Cảm hứng và tinh thần yêu nước dâng trào khắp quảng trường. Những người dân, từ già đến trẻ, từ các tầng lớp trong xã hội, đều đứng lên, hăng hái gia nhập đội dân binh. Những thương nhân, dù lớn dù nhỏ, ngay lập tức cam kết đóng góp tiền bạc và lương thực để tiếp sức cho q·uân đ·ội. Các thợ thủ công cũng không chần chừ, mang đến những sản phẩm tinh xảo của mình để đấu giá, gây quỹ cho công cuộc quốc phòng. Phong trào này không chỉ là một cuộc kêu gọi mà thực sự trở thành một biểu tượng sống động của tinh thần đoàn kết, một sức mạnh vô hình nhưng hết sức thực tế.
Trong đám đông ấy, có một thương nhân giàu có từ Hội An, ông Lê Đĩnh, bước lên với một thái độ nghiêm túc, như thể lời ông sắp nói sẽ gánh vác một phần trọng trách khổng lồ. Ông giơ cao tay, cất giọng vang:
- Đúng vậy, thưa ngài, chúng ta không thể chỉ ngồi yên mà chờ đợi! Tiểu nhân nguyện quyên góp 1.000 quan tiền và 200 thạch lúa cho q·uân đ·ội. Đây là nghĩa vụ của mỗi người dân Đại Nam, không ai được phép đứng ngoài cuộc chiến này!
Lời nói của ông Lê Đĩnh không chỉ là cam kết của riêng ông mà như một lời kêu gọi đồng lòng, khiến tất cả những người có mặt trong quảng trường thêm phần quyết tâm. Từ các thương nhân, nông dân, cho đến các nghệ nhân, ai nấy đều nhận ra rằng đất nước này chỉ có thể mạnh mẽ nếu mỗi cá nhân đều đóng góp một phần công sức của mình. Và như thế, phong trào yêu nước của Nguyễn Hải lan rộng không chỉ trong giới quý tộc hay tầng lớp giàu có mà còn lan tới mọi ngóc ngách của đất nước, từ những làng quê nghèo khó đến những phố xá đông đúc.
Nguyễn Hải, dù biết rằng không thể chỉ kêu gọi tinh thần yêu nước mà phải có hành động thiết thực, đã lập tức khởi động việc thành lập các đội dân binh tại mọi địa phương. Những đội dân binh này không phân biệt giới tính, không phân biệt giàu nghèo, ai cũng có thể tham gia vào công cuộc bảo vệ tổ quốc. Nếu như những người không thể trực tiếp ra trận cầm v·ũ k·hí chiến đấu, họ vẫn có thể đóng góp bằng cách sản xuất v·ũ k·hí, chuẩn bị lương thực, hay làm các công tác hậu cần khác. Tất cả đều là những mắt xích quan trọng trong một chiến dịch bảo vệ đất nước.
Một lần, khi vi hành qua vùng nông thôn Nghệ An, Nguyễn Hải tận mắt chứng kiến một buổi huấn luyện của đội dân binh. Những người nông dân quanh năm lam lũ với đồng ruộng giờ đây cầm gậy gộc, giáo mác trong tay, luyện tập các chiến thuật cơ bản để tự vệ. Một phụ nữ trung niên, gương mặt sạm đen vì nắng gió nhưng đôi mắt lại sáng rực lên niềm kiên định, bước đến trước mặt Nguyễn Hải. Cô là Trần Thị, một người mẹ, một người vợ, nhưng giờ đây là một chiến sĩ của Đại Nam. Cô cúi đầu tôn trọng rồi cất giọng khẳng khái:
- Thưa bệ hạ, chúng thảo dân tuy là phụ nữ, nhưng không hề sợ hãi trước kẻ thù. Nếu cần, chúng thảo dân sẵn sàng đứng lên chiến đấu để bảo vệ đất nước và gia đình.
Nguyễn Hải nhìn cô, không thể che giấu sự cảm động trong ánh mắt. Cậu vỗ vai cô, ánh mắt đầy niềm tin:
- Chính nhờ những người như các cô, các bác, mà Đại Nam này sẽ không bao giờ khuất phục. Tinh thần kiên cường này chính là sức mạnh thật sự của chúng ta.
Các buổi huấn luyện không chỉ giúp người dân rèn luyện kỹ năng chiến đấu mà còn là dịp để họ, dù là nông dân hay quan lại, hiểu và tôn trọng lẫn nhau hơn. Họ không còn là những con người xa lạ mà là một khối thống nhất, cùng nhau chiến đấu vì một lý tưởng chung là sự tồn vong của đất nước.
Nguyễn Hải không ngừng nhấn mạnh tầm quan trọng của sự đoàn kết giữa các tầng lớp xã hội. Cậu hiểu rằng một quốc gia muốn phát triển vững mạnh không thể thiếu sự hòa hợp giữa quan lại và dân chúng, giữa người giàu và người nghèo. Chính sự đoàn kết này là nền tảng của một xã hội mạnh mẽ. Cậu tổ chức nhiều buổi gặp mặt, diễn thuyết tại các địa phương, nơi các quan lại và dân chúng có thể trao đổi trực tiếp với nhau, tìm ra những giải pháp bảo vệ và phát triển đất nước. Tại một cuộc họp ở Quảng Bình, trước sự có mặt của các quan chức địa phương và những người dân làng, Nguyễn Hải khẳng khái nói:
- Dân chúng là gốc rễ của đất nước, còn quan lại là cành nhánh. Chúng ta chỉ có thể phát triển mạnh mẽ nếu toàn bộ cây này cùng nhau lớn lên. Đừng để bất kỳ ai cảm thấy bị bỏ lại phía sau.
Lời nói của Nguyễn Hải như một tia chớp làm thức tỉnh lương tri của nhiều quan lại. Họ nhận ra rằng chính quyền không thể vững mạnh nếu thiếu đi sự tham gia, đóng góp của người dân. Và những người dân cũng cảm nhận được sự gần gũi và trách nhiệm của chính quyền đối với họ. Buổi họp ấy không chỉ là một cuộc trao đổi thông tin mà là sự kết nối lòng tin, một sự khởi đầu cho sự đoàn kết vững mạnh trong toàn xã hội.
Chỉ trong một thời gian ngắn, phong trào yêu nước của Nguyễn Hải đã lan tỏa khắp Đại Nam, không chỉ ở các thành phố lớn mà còn đến tận những vùng quê hẻo lánh. Mặc dù đất nước đối mặt với nhiều thử thách và nguy cơ xâm lược, nhưng tinh thần đoàn kết, lòng yêu nước và ý chí kiên cường của người dân Đại Nam đã trở thành một tấm khiên bảo vệ mạnh mẽ, khiến kẻ thù phải kiêng dè. Mỗi người dân, dù là quan lại hay nông dân, đều trở thành một phần không thể thiếu trong sức mạnh chung của quốc gia, khẳng định rằng đất nước này sẽ không bao giờ bị khuất phục, miễn là họ cùng nhau đứng vững.
Giữa những năm tháng đầy sóng gió, khi Đại Nam đang đứng trước mối đe dọa từ các thế lực ngoại xâm, một chiến lược bảo vệ quốc gia không chỉ đơn giản là huy động sức mạnh quân sự hay xây dựng những công trình phòng thủ kiên cố. Nguyễn Hải hiểu rằng sức mạnh của quốc gia không chỉ đến từ v·ũ k·hí hay tường thành, mà còn từ một nền tảng vững chắc hơn nhiều, trong đó bao gồm tinh thần yêu nước của mỗi người dân trong quốc gia đó. Để giữ vững nền độc lập và tự chủ của đất nước, cậu nhận ra rằng cần phải giáo dục và thắp lên ngọn lửa yêu nước trong lòng dân, từ thành thị đến nông thôn, từ các bậc trí thức cho đến những người lao động bình thường.
Nhận thức ấy đã thôi thúc Nguyễn Hải tìm đến những người có tầm nhìn xa trông rộng như Nguyễn Trường Tộ, người mà cậu tin tưởng sẽ giúp mình triển khai một chiến lược giáo dục tinh thần yêu nước mạnh mẽ. Trong một buổi gặp gỡ giữa hai người, tại một căn phòng khiêm tốn trong cung điện Huế, ánh nến lung linh phản chiếu lên những trang sách cũ, Nguyễn Hải chia sẻ tâm tư của mình:
- Chúng ta không thể chỉ dạy cho dân chúng cách cầm v·ũ k·hí và đánh giặc. Chúng ta cần dạy cho họ tình yêu quê hương, niềm tự hào dân tộc, để họ hiểu rằng mỗi người dân đều có trách nhiệm gìn giữ đất nước này. Chỉ khi lòng yêu nước được cấy ghép vào tâm hồn của mỗi người, Đại Nam mới có thể đứng vững trước mọi sóng gió.
Nguyễn Trường Tộ, người vốn nổi tiếng với khả năng tư duy sắc bén và sự sáng tạo không giới hạn, ngay lập tức gật đầu đồng tình. Ông hiểu rằng muốn nâng cao tinh thần yêu nước, cần phải thay đổi cách thức giáo dục, không chỉ dạy lý thuyết khô khan mà phải tạo ra những chương trình học sống động, gần gũi và dễ hiểu. Mục tiêu không chỉ là trang bị kiến thức mà còn là gieo rắc trong lòng học sinh niềm tự hào về lịch sử dân tộc, về những người anh hùng đã hy sinh vì đất nước. Những câu chuyện về Hai Bà Trưng, Ngô Quyền, Lê Lợi, Nguyễn Trãi... sẽ không chỉ là những dòng chữ trong sách, mà phải trở thành những bài học thực tế, truyền cảm hứng cho thế hệ trẻ.
Vì thế, chương trình cải cách giáo dục của Nguyễn Trường Tộ đã được thiết kế lại từ nền tảng, bao gồm những bài học về lòng yêu nước, sự hy sinh và tinh thần đoàn kết dân tộc. Các cuộc kháng chiến lịch sử, từ cuộc khởi nghĩa Hai Bà Trưng đến cuộc chiến chống quân Nguyên, đều được đưa vào bài giảng. Nhưng điều đặc biệt là, không chỉ có kiến thức về c·hiến t·ranh mà còn là những giá trị văn hóa, tinh thần đoàn kết trong mỗi cuộc đấu tranh.
Một buổi sáng mùa thu, tại một ngôi trường ở Huế, Nguyễn Trường Tộ đứng trước lớp học đông đúc, mắt ông sáng ngời với những suy tư sâu sắc. Ông bắt đầu bài giảng của mình với một câu hỏi tưởng như đơn giản nhưng lại đầy thách thức:
- Các em có biết, người dân Đại Nam đã từng chiến đấu như thế nào để bảo vệ đất nước này không?
Một học sinh nhỏ giơ tay, vẻ mặt nghiêm túc:
- Họ chiến đấu như những anh hùng, không bao giờ chịu khuất phục!
Nguyễn Trường Tộ mỉm cười, ánh mắt ông trở nên ấm áp và kiên định:
- Đúng vậy! Các em chính là những người sẽ tiếp tục sự nghiệp của họ. Hãy nhớ rằng mỗi câu chuyện, mỗi bài học hôm nay không phải chỉ để các em hiểu về quá khứ, mà là để các em nhận thức rằng, các em chính là phần tiếp nối của dòng chảy lịch sử này. Chúng ta, ai cũng có trách nhiệm, không chỉ bảo vệ mà còn xây dựng đất nước vững mạnh.
Những bài học ấy không chỉ dừng lại trong những giờ học sử mà lan tỏa ra ngoài những bức tường lớp học. Các buổi sinh hoạt văn nghệ, những cuộc thi tìm hiểu lịch sử, hay những bài hát về các anh hùng dân tộc, tất cả đều trở thành một phần không thể thiếu trong đời sống học đường. Từng lời ca, điệu múa không chỉ là nghệ thuật mà là phương tiện để khắc sâu tinh thần yêu nước trong tâm trí học sinh. Mỗi bài hát ca ngợi chiến công của các anh hùng hay những điệu múa mô phỏng lại các trận đánh lớn đều khiến cho những đứa trẻ ngày hôm nay cảm nhận sâu sắc hơn về sự hy sinh và trách nhiệm bảo vệ Tổ quốc.
Nguyễn Trường Tộ, với những phương pháp giảng dạy đầy sáng tạo, không chỉ tạo ra một chương trình giáo dục mới mẻ mà còn thổi bùng ngọn lửa yêu nước trong thế hệ trẻ. Nhưng cậu và ông hiểu rằng, một chương trình giáo dục dù tuyệt vời đến đâu cũng không thể có sức mạnh lan tỏa nếu không được củng cố bởi những hành động thực tế. Chính vì vậy, Nguyễn Hải đã quyết định đưa phong trào này ra ngoài trường lớp, vào trong cộng đồng, trong từng thôn xóm, thành phố và các cơ quan chính quyền.
Tôn Thất Thuyết, một trong những người lãnh đạo mà Nguyễn Hải tín nhiệm, được giao nhiệm vụ kiểm tra công tác quân sự tại các vùng biên giới. Nhưng nhiệm vụ của ông không chỉ là quân sự mà còn là củng cố tinh thần yêu nước trong nhân dân. Tôn Thất Thuyết, một người không chỉ tài ba về chiến lược mà còn hiểu rất rõ tầm quan trọng của sự đoàn kết, đã cùng đoàn quân xuống tận các làng xã, trực tiếp giá·m s·át công tác phòng thủ và tổ chức các cuộc họp, buổi nói chuyện với người dân.
Một ngày, trong một buổi kiểm tra tại một ngôi làng ở Quảng Nam, khi thấy người dân đang bận rộn đào hào, xây lũy, Tôn Thất Thuyết dừng lại, nhìn vào mắt từng người dân nơi đây. Ông dõng dạc nói:
- Nếu mỗi người trong chúng ta đều làm tròn trách nhiệm của mình, Đại Nam sẽ không bao giờ phải cúi đầu trước bất kỳ kẻ thù nào. Chúng ta, những người con của đất nước này, phải biết giữ gìn sự vững vàng cho quê hương. Chỉ có đoàn kết, chỉ có mỗi người dân đều cống hiến sức lực, trí tuệ của mình, đất nước mới không bị chia rẽ, không bị xâm lược.
Những lời nói mạnh mẽ của Tôn Thất Thuyết đã tạo ra một làn sóng mạnh mẽ trong lòng người dân. Không chỉ có người dân ở Quảng Nam mà trên khắp đất nước, tinh thần yêu nước đã được thắp sáng. Những người dân bình thường, từ già đến trẻ, đều hiểu rằng mình là một phần không thể thiếu trong sự nghiệp bảo vệ đất nước. Những đội dân binh, những phong trào xây dựng phòng thủ, không chỉ mạnh về quân số mà còn là biểu tượng của sự đoàn kết và lòng yêu nước.
Trong một cuộc họp quan trọng với các quan lại thân cận, Nguyễn Hải nói:
- Chúng ta đã đi một chặng đường dài, nhưng con đường phía trước còn dài hơn nữa. Đại Nam cần phải tiếp tục duy trì tinh thần này, không chỉ để bảo vệ đất nước trong hiện tại mà còn để xây dựng một tương lai vững mạnh. Mỗi công dân, dù ở bất kỳ vị trí nào, đều có một vai trò quan trọng trong sự nghiệp chung của đất nước.
Lời nói của Nguyễn Hải không chỉ là một lời khích lệ mà còn là một lời nhắc nhở sâu sắc về trách nhiệm của mỗi người. Tinh thần đoàn kết, lòng yêu nước và sự cống hiến của từng cá nhân đã trở thành yếu tố quan trọng giúp Đại Nam vượt qua mọi thử thách. Và dù con đường phía trước vẫn còn nhiều chông gai, nhưng với niềm tin mãnh liệt vào sức mạnh của đoàn kết, Nguyễn Hải và những người đồng chí đã tin tưởng rằng đất nước sẽ vượt qua được tất cả.
