Chương 33: Chiến Lược Ngoại Giao.
Xuyên Về Thời Tự Đức.
Tác giả: Lưu Huỳnh Phát.
Vào giữa thế kỷ 19, khi các cường quốc phương Tây bắt đầu mở rộng thế lực và đặt chân lên những vùng đất phương Đông, thế giới đang bước vào một giai đoạn chuyển mình mạnh mẽ. Những đế quốc như Anh, Pháp, Đức, Tây Ban Nha, và Bồ Đào Nha đã không còn giữ khoảng cách với các quốc gia châu Á mà thay vào đó, bắt đầu vươn bàn tay xâm lấn, tìm kiếm những thị trường mới, tài nguyên phong phú và các khu vực chiến lược để mở rộng ảnh hưởng. Trước tình hình này, các quốc gia ở Đông Á, trong đó có Đại Nam, buộc phải đối diện với thử thách lớn: làm thế nào để bảo vệ độc lập và chủ quyền trong khi không thể tránh khỏi sự đe dọa từ các thế lực bên ngoài? Đó là câu hỏi mà các nhà lãnh đạo Đại Nam phải tìm ra lời giải.
Nguyễn Hải hiểu rõ rằng trong bối cảnh thế giới đang thay đổi, một đất nước muốn giữ vững sự tồn tại không thể chỉ dựa vào sức mạnh quân sự. Cậu nhận ra rằng không phải lúc nào q·uân đ·ội mạnh cũng là đủ để bảo vệ đất nước khỏi sự t·ấn c·ông của các đế quốc thực dân. Trong thế giới rộng lớn và phức tạp, nơi mà các quốc gia phương Tây đã xây dựng những hệ thống ngoại giao vững mạnh, Nguyễn Hải biết rằng chỉ có một chiến lược toàn diện, bao gồm cả quân sự và ngoại giao, mới có thể giúp Đại Nam tồn tại và phát triển.
Một buổi sáng mùa đông giá lạnh, khi triều đình đang họp bàn về những kế sách đối phó với mối đe dọa từ phương Tây, Nguyễn Hải đứng dậy, giọng nói vẫn giữ được sự bình tĩnh nhưng cũng đầy quyết đoán. Trước mặt cậu là những quan lại, tướng lĩnh, những người thường xuyên đối phó với các vấn đề quân sự nhưng ít khi nghĩ đến vai trò của ngoại giao. Nguyễn Hải lên tiếng:
- Các khanh, chúng ta đang đối mặt với một thời kỳ mà không chỉ sức mạnh quân sự mà cả sự khéo léo trong ngoại giao mới có thể bảo vệ đất nước này. Quân đội mạnh mẽ sẽ chẳng thể giúp chúng ta tồn tại nếu chúng ta không biết cách giao tiếp, không biết cách kết nối với thế giới bên ngoài. Đại Nam sẽ không thể sống trong cô lập mãi được, và chúng ta cũng không thể làm ngơ trước những thách thức từ các cường quốc phương Tây.
Nguyễn Hải đưa ra một lập luận khiến nhiều người trong triều đình phải ngạc nhiên. Cậu không chỉ khẳng định tầm quan trọng của quân sự mà còn nhấn mạnh vai trò không thể thiếu của ngoại giao trong việc duy trì độc lập và bảo vệ lợi ích quốc gia. Cậu tiếp tục:
- Hãy nhìn vào các quốc gia phương Tây, họ đã xây dựng hệ thống ngoại giao rất vững mạnh để bảo vệ lợi ích của mình. Chúng ta cũng phải làm như vậy, nhưng đồng thời vẫn phải giữ vững bản sắc và chủ quyền của Đại Nam. Chúng ta không thể đơn giản nghe theo những yêu sách của các quốc gia bên ngoài. Ngoại giao không chỉ là công cụ để tránh c·hiến t·ranh, mà còn là cách để chúng ta khẳng định sự hiện diện của mình trên trường quốc tế.
Những lời của Nguyễn Hải vang lên như một tiếng chuông thức tỉnh trong lòng các quan lại. Không ít người trong số họ, dù đã từng chứng kiến nhiều trận chiến đẫm máu, vẫn chưa thể nhìn thấy rõ vai trò của ngoại giao trong bối cảnh đầy biến động này. Tuy nhiên, Nguyễn Hải không dừng lại ở đó. Cậu biết rằng để triển khai chiến lược này, không thể chỉ nói suông, mà phải hành động ngay lập tức.
Cậu bắt đầu cử các sứ giả, những người có tài ăn nói và khả năng thuyết phục cao đi đến các quốc gia phương Tây để tạo dựng mối quan hệ ngoại giao, đồng thời thiết lập các cuộc đàm phán để bảo vệ chủ quyền và mở ra cơ hội hợp tác. Người đầu tiên mà Nguyễn Hải nghĩ đến là Phan Thanh Giản, một quan lại nổi tiếng với trí tuệ uyên thâm và khả năng ngoại giao xuất sắc. Trước khi Phan Thanh Giản lên đường đến Pháp, Nguyễn Hải đã gặp ông và dặn dò kỹ lưỡng:

- Khanh phải nhớ rằng, ngoài việc mang theo những thư từ của triều đình, khanh còn mang theo sứ mệnh bảo vệ đất nước này. Đại Nam là một quốc gia độc lập, không dễ dàng khuất phục. Hãy dùng tất cả trí tuệ và khả năng thuyết phục của mình để người Pháp hiểu rằng chúng ta mong muốn hợp tác, nhưng cũng kiên quyết bảo vệ chủ quyền.
Phan Thanh Giản cảm nhận rõ trách nhiệm nặng nề mà mình đang mang trên vai. Với sự am hiểu sâu sắc về tình hình quốc tế, ông lên đường mang theo một thông điệp mạnh mẽ từ triều đình. Khi gặp gỡ các quan chức Pháp, Phan Thanh Giản không ngần ngại khẳng định:
- Đại Nam không chỉ mong muốn phát triển quan hệ thương mại, mà chúng tôi cũng kiên quyết bảo vệ độc lập và chủ quyền của mình. Chúng tôi luôn hoan nghênh các nhà khoa học, thương nhân, nhưng không thể chấp nhận bất kỳ sự can thiệp nào vào công việc nội bộ của đất nước.
Lời nói của Phan Thanh Giản, tuy cứng rắn nhưng đầy lý trí, khiến các quan chức Pháp phải suy nghĩ lại. Mặc dù cuộc đàm phán không hề dễ dàng, nhưng dần dần, người Pháp nhận ra rằng Đại Nam không phải là quốc gia dễ bị khuất phục. Những cuộc đàm phán này mở ra cơ hội cho cả hai quốc gia hợp tác thương mại, nhưng cũng tạo dựng một mối quan hệ dựa trên sự tôn trọng chủ quyền lẫn nhau.
Trong khi đó, Nguyễn Hải không chỉ chú trọng đến phương Tây mà còn tìm cách củng cố quan hệ với các nước láng giềng trong khu vực Đông Nam Á. Cậu hiểu rằng sự ổn định trong khu vực sẽ góp phần bảo vệ Đại Nam trước các mối đe dọa từ bên ngoài. Việc duy trì mối quan hệ hòa bình và hữu nghị với các quốc gia trong khu vực sẽ tạo nền tảng vững chắc cho sự phát triển của Đại Nam.
Vì vậy, Nguyễn Hải cử Phan Thanh Giản tiếp tục đi sang Xiêm La (Thái Lan) để xây dựng một mối quan hệ tốt đẹp với quốc gia này. Phan Thanh Giản đã gặp vua Xiêm và thẳng thắn trao đổi:
- Đại Nam và Xiêm La có chung mục tiêu là duy trì hòa bình và phát triển trong khu vực. Nếu chúng ta đoàn kết, không một thế lực nào có thể chia rẽ chúng ta. Chúng ta phải cùng nhau bảo vệ sự ổn định của khu vực, bởi vì chính sự ổn định này sẽ là chìa khóa cho sự thịnh vượng của mỗi quốc gia.
Những lời nói chân thành của Phan Thanh Giản đã khiến vua Xiêm cảm thấy thuyết phục. Cuộc đàm phán giữa hai bên diễn ra suôn sẻ, và từ đó, Đại Nam và Xiêm La đạt được một thỏa thuận hữu nghị, tạo cơ hội cho sự phát triển mạnh mẽ trong thương mại giữa hai quốc gia. Mối quan hệ này không chỉ giúp Đại Nam giữ vững được sự độc lập mà còn tạo dựng được một tuyến phòng thủ vững chắc chống lại các thế lực xâm lược từ phương Tây.
Ngoài Xiêm La, Nguyễn Hải cũng chú trọng đến việc duy trì sự ổn định và hòa bình với các quốc gia khác trong khu vực như Campuchia và Lào. Nhờ vào sự khéo léo trong ngoại giao, Đại Nam không chỉ giữ vững được độc lập mà còn mở rộng các cơ hội phát triển trong khu vực Đông Nam Á. Cũng từ đó, các quốc gia láng giềng dần nhận thấy rằng Đại Nam không phải là quốc gia dễ bị tổn thương, mà là một đối tác có giá trị và sức mạnh nội tại vững vàng.
Trong suốt quá trình này, Nguyễn Hải luôn khẳng định rằng, ngoại giao là chìa khóa để bảo vệ độc lập và phát triển. Không chỉ quân sự mà chính sự khôn ngoan trong việc thiết lập mối quan hệ quốc tế đã giúp Đại Nam duy trì được vị thế của mình trong một thế giới đầy biến động. Nhờ vào những bước đi chiến lược và khéo léo này, Đại Nam không chỉ bảo vệ được chủ quyền mà còn xây dựng được một nền tảng vững chắc để phát triển trong tương lai.

Ngoại giao không chỉ đơn thuần là việc ký kết những hiệp định thương mại hay thỏa thuận chính trị, đó còn là một nghệ thuật tinh tế trong việc xây dựng và duy trì các mối quan hệ bền vững, giữ gìn hòa bình và tạo cơ hội phát triển cho đất nước. Nguyễn Hải với tầm nhìn xa trông rộng và bản lĩnh lãnh đạo vững vàng, đã nhận thức được sâu sắc điều này ngay từ những năm đầu khi bắt tay vào công cuộc cải cách và phát triển Đại Nam. Cậu không chỉ mời các nhà khoa học, kỹ sư, giáo sư từ châu Âu về giảng dạy và chuyển giao tri thức cho nhân dân Đại Nam mà còn hiểu rằng, để đất nước thực sự phát triển mạnh mẽ, không thể thiếu sự giao thoa văn hóa và tri thức giữa Đông và Tây.
Một buổi sáng mùa xuân, khi những tia nắng vàng nhẹ nhàng chiếu qua những mái ngói cổ kính của kinh đô Huế, Nguyễn Hải và Nguyễn Trường Tộ đang ngồi trò chuyện trong một căn phòng rộng lớn, thoáng đãng. Những ngọn đèn dầu mờ ảo, ánh sáng yếu ớt phản chiếu lên những bức tường đá hoa cương sáng bóng, khiến không gian trở nên trang nghiêm, nhưng cũng đầy cảm hứng. Đây là một cuộc trò chuyện quan trọng, khi cả hai đều nhìn nhận sâu sắc rằng, đất nước Đại Nam không thể mãi giậm chân tại chỗ trong sự trì trệ.
Nguyễn Hải với chiếc chén trà trên tay nhìn ra cửa sổ, nơi những đoàn người đang hối hả chuẩn bị cho một ngày làm việc mới. Cậu khẽ thở dài, như thể đang suy ngẫm về con đường dài mà Đại Nam phải đi, rồi lên tiếng, giọng nói trầm tư, nhẹ nhàng nhưng đầy quyết đoán:
- Chúng ta không thể cứ mãi giữ mình trong cái vỏ bọc của sự cô lập. Đất nước này không thể chỉ sống bằng những gì đã có. Chúng ta cần phải học hỏi từ thế giới bên ngoài, nhất là những gì họ đang làm để thay đổi, để phát triển. Những gì họ biết, chúng ta cũng phải biết. Những gì họ làm, chúng ta cũng phải làm được, thậm chí phải làm tốt hơn.
Nguyễn Trường Tộ ngồi đối diện, gật đầu đồng tình. Ông là người luôn đồng hành cùng Nguyễn Hải trong các dự án cải cách, là một trí thức có tầm nhìn và luôn trăn trở với vận mệnh đất nước. Nghe những lời của Nguyễn Hải, ông hiểu rằng đây là một quyết định mang tính chiến lược, là con đường mà Đại Nam cần phải đi để không bị tụt lại phía sau trong dòng chảy phát triển của thế giới.
- Ý của bệ hạ thật đúng đắn. Chỉ khi chúng ta nắm bắt được những tiến bộ của thế giới, đất nước mới có thể phát triển mạnh mẽ. Thần sẽ bắt tay vào việc mời các chuyên gia từ Pháp và Anh, đặc biệt là những người có chuyên môn cao về kỹ thuật xây dựng, sản xuất v·ũ k·hí, và y học hiện đại. Những kiến thức ấy sẽ là tài sản quý báu cho Đại Nam trong tương lai.
Những lời nói đầy quyết tâm của Nguyễn Trường Tộ vang lên, và Nguyễn Hải khẽ mỉm cười. Cậu hiểu rằng con đường cải cách sẽ không hề dễ dàng, nhưng nếu không làm thì Đại Nam sẽ mãi mãi chỉ là một quốc gia nhỏ bé, lạc hậu, không thể đứng vững trước những biến động của thế giới. Và như thế, chỉ một thời gian ngắn sau cuộc trò chuyện đó, các chuyên gia từ châu Âu đã được mời sang Đại Nam, và những buổi hội thảo đầu tiên được tổ chức tại Huế. Các chuyên gia không chỉ giảng dạy mà còn giúp đỡ đào tạo các thế hệ học trò tại các trường học và trung tâm nghiên cứu của Đại Nam.
Những buổi học ấy đã thay đổi nhiều thứ ở Đại Nam. Công nghệ sản xuất v·ũ k·hí được cải cách, những kỹ thuật xây dựng mới được giới thiệu và ứng dụng vào các công trình lớn. Phương pháp chữa bệnh hiện đại cũng được các bác sĩ phương Tây truyền đạt cho các thầy thuốc bản địa. Cùng với đó, các hoạt động giao lưu văn hóa giữa các quốc gia cũng được thúc đẩy mạnh mẽ. Tuy nhiên, không phải ai cũng đồng tình với những thay đổi này. Trong một buổi họp quan trọng với các quan chức cấp cao trong triều đình, có một số người bắt đầu bày tỏ sự lo ngại về những ảnh hưởng của văn hóa và tri thức phương Tây.
Một vị quan đứng lên, giọng điệu nghiêm nghị, chậm rãi phát biểu:
- Tâu bệ hạ, chúng ta không thể vội vàng tiếp nhận những thứ chưa hiểu rõ. Những kỹ thuật phương Tây liệu có thích hợp với đất nước này không? Liệu chúng ta có thể tiếp thu mà không bị xâm hại đến bản sắc văn hóa của dân tộc?

Nguyễn Hải, vẫn giữ vẻ điềm tĩnh, nhìn thẳng vào vị quan, rồi đáp lại bằng giọng nói chắc nịch, đầy sức thuyết phục:
- Không có sự thay đổi nào là dễ dàng. Nhưng nếu chúng ta không thay đổi, chúng ta sẽ bị bỏ lại phía sau. Đại Nam phải học hỏi và tiếp thu để duy trì sự độc lập và thịnh vượng. Trẫm không muốn đất nước này mãi mãi sống trong những ngày tháng mờ mịt, không nhìn thấy được ánh sáng của tương lai. Chúng ta phải tiến bước, không chỉ để tồn tại mà còn để phát triển mạnh mẽ hơn.
Những lời nói của Nguyễn Hải khiến không gian trong phòng trở nên im lặng. Mọi người đều hiểu rằng, sự quyết đoán của cậu không phải là một lời nói suông, mà là tầm nhìn của một người lãnh đạo muốn đưa đất nước vươn lên ngang tầm thế giới. Cậu muốn Đại Nam không chỉ tồn tại trong vùng an toàn của mình, mà phải tự tin bước ra thế giới, hòa nhập và cạnh tranh.
Với quyết tâm ấy, Nguyễn Hải tiếp tục mời các nhà khoa học, kỹ sư và giáo sư từ khắp nơi trên thế giới đến giảng dạy tại Đại Nam. Các công nghệ mới được giới thiệu, mang lại hiệu quả kinh tế cao hơn, và cải thiện năng suất lao động của người dân. Những lĩnh vực khác như giáo dục, y tế, công nghiệp cũng dần dần được cải cách. Tuy nhiên, bên cạnh những thành tựu về mặt phát triển kinh tế, Nguyễn Hải còn phải đối mặt với những thách thức to lớn hơn, đó là bảo vệ đất nước trước các mối đe dọa từ bên ngoài.
Mặc dù các hiệp định thương mại đã được ký kết và các mối quan hệ ngoại giao ngày càng trở nên quan trọng, nhưng nguy cơ xâm lược từ các cường quốc luôn rình rập. Chính vì thế, ngoài những nỗ lực trong việc mở rộng hợp tác quốc tế, Nguyễn Hải cũng biết rằng, đất nước cần phải tự cường, phải đủ mạnh để bảo vệ mình trước mọi nguy cơ.
Trong một cuộc họp kín với các triều thần, khi bàn về tình hình quốc tế và những mối đe dọa từ các cường quốc, Nguyễn Hải nhìn thẳng vào các quan chức, đôi mắt sáng rực như muốn thách thức mọi khó khăn, rồi nói với giọng chắc nịch, không chút do dự:
- Chúng ta không thể mơ tưởng rằng họ sẽ mãi giữ lời hứa. Thế giới này luôn thay đổi, và mối quan hệ giữa các quốc gia cũng đầy biến động. Nhưng một điều tôi muốn các ngài hiểu rõ, là dù cho có bất kỳ nguy cơ nào, chúng ta phải chuẩn bị để đối mặt, để không bị bất ngờ. Đại Nam phải đủ mạnh, đủ độc lập, để không ai có thể coi thường.
Những lời nói ấy vang vọng trong không gian, khiến mọi người không khỏi bùi ngùi suy nghĩ. Họ hiểu rằng, Nguyễn Hải không chỉ là một vị lãnh đạo với tầm nhìn xa trông rộng, mà còn là một người đầy quyết tâm, người luôn nỗ lực không ngừng để bảo vệ đất nước, dù có phải đối mặt với những thử thách khó khăn nhất.
Ngoài việc duy trì các mối quan hệ ngoại giao, Nguyễn Hải còn hiểu rằng, để có được sự ủng hộ của dân chúng, chính quyền cũng cần phải khẳng định niềm tin và sự tự hào dân tộc. Trong một buổi lễ lớn tại Huế, trước hàng nghìn người dân đang tụ tập dưới ánh sáng của những ngọn đèn dầu, Nguyễn Hải đứng trên bục cao, tay vung lên như để khẳng định sức mạnh và ý chí của một đất nước đang vươn mình ra thế giới.
- Chúng ta đang sống trong một thời đại mà thế giới thay đổi từng ngày, từng giờ. Nhưng dù có đối mặt với ai, chúng ta vẫn giữ vững giá trị của mình. Đất nước chúng ta là một đất nước tự do, độc lập và vĩnh cửu. Ngoại giao là cách chúng ta bảo vệ đất nước mà không cần phải đổ máu. Đó là sự khôn ngoan và sức mạnh mà chúng ta có thể tự hào.
Những lời nói ấy khiến đám đông vỗ tay ầm ầm, những tiếng hò reo vang lên khắp quảng trường. Những thương nhân từ các thành phố lớn, những nông dân từ những làng quê xa xôi, tất cả đều cảm nhận được một niềm tin mới mẻ, một động lực mới để cùng nhau xây dựng và bảo vệ Đại Nam.
Những nỗ lực ngoại giao của Nguyễn Hải không chỉ giúp Đại Nam giữ vững được hòa bình trong bối cảnh đầy biến động mà còn tạo ra nhiều cơ hội phát triển kinh tế và văn hóa. Các hiệp định thương mại với Pháp, Anh, và các quốc gia Đông Nam Á được ký kết, mở ra cánh cửa giao thương rộng lớn cho đất nước. Đồng thời, những đoàn sứ giả của Đại Nam cũng đã học hỏi được nhiều kinh nghiệm quý báu từ phương Tây, giúp Đại Nam hiện đại hóa trên nhiều lĩnh vực.
Tuy nhiên, Nguyễn Hải hiểu rằng, con đường phía trước sẽ không dễ dàng. Mối đe dọa từ các thế lực xâm lược vẫn luôn hiện hữu, và cậu không thể chủ quan. Những nỗ lực xây dựng một đất nước mạnh mẽ, độc lập vẫn phải tiếp tục. Nhưng một điều chắc chắn, là trong tim của mọi người dân Đại Nam, ngọn lửa yêu nước và niềm tự hào dân tộc sẽ luôn cháy sáng.