NGƯỜI TA GỌI TÔI LÀ "ZEYTIN"
Trước buổi cầu kinh ban tối, có tiếng gõ ngoài cửa, tôi liền mở ra mà không làm nghi thức gì: Đó là một trong những bộ hạ của Chỉ huy Ngự lâm quân, một thanh niên sạch sẽ đẹp trai, vui vẻ và ra dáng. Ngoài giấy và một tấm bảng viết, anh ta còn cầm theo một cây đèn dầu, nó tạo thêm bóng tối trên khuôn mặt anh ta hơn là soi rõ nó. Anh ta lẹ làng thông báo tình hình cho tôi: Quốc vương chúng tôi đã công bố một cuộc thi cho các nhà tiểu họa nhằm tìm xem ai có thể vẽ ngựa đẹp nhất trong thời gian ngắn nhất. Tôi được yêu cầu ngồi ngay xuống sàn, đặt giấy trên tấm bảng rồi để bảng lên đùi và thể hiện thật nhanh con ngựa đẹp nhất thế gian vào khoảng trống định sẵn trong khuôn khổ trang giấy.
Tôi mời vị khách vào nhà. Tôi chạy đi lấy mực và cây cọ tốt nhất của tôi, làm bằng lông ngắt từ tai con mèo. Tôi ngồi xuống sàn và lạnh cứng người! Liệu cuộc thi này có phải là một âm mưu hay thủ đoạn mà sau cùng tôi sẽ phải trả giá bằng máu hoặc cái đầu mình? Có thể lắm! Nhưng chẳng phải mọi bức minh họa huyền thoại của các lão họa sư ở Herat đều được vẽ bằng những nét điêu luyện chạy giữa cái chết và cái đẹp đó sao?
Lòng tôi tràn ngập khát khao muốn minh họa, tuy tôi hơi sợ phải vẽ chính xác giống như các lão họa sư, và tôi tự kìm mình lại.
Nhìn vào tờ giấy trắng, tôi ngồi im để hồn tôi có thể gạt bỏ được nỗi sợ hãi. Tôi phải tập trung hết mực vào con ngựa đẹp đẽ mà tôi sắp thể hiện; tôi phải huy động mọi sức mạnh và khả năng tập trung của mình.
Mọi con ngựa mà tôi từng vẽ và nhìn thấy bắt đầu phi nước đại trước mắt tôi. Nhưng trong đó chỉ có một con toàn mỹ.
Bây giờ tôi sắp thể hiện con ngựa ấy mà trước đó chưa một ai vẽ được. Một cách dứt khoát, tôi hình dung nó trong óc tưởng tượng của mình. Cả thế giới mờ đi, cứ như tôi đột nhiên quên mất chính mình, quên rằng mình đang ngồi đây, và thậm chí quên rằng mình sắp vẽ. Tay tôi tự nhiên nhúng cọ vào lọ mực, lấy lên đúng lượng mực cần thiết. Nào, bàn tay ngoan của ta, hãy đưa con ngựa tuyệt vời trong trí tưởng của ta vào thế giới này đi! Con ngựa và tôi có vẻ như hòa làm một và cả hai sắp sửa hiện ra.
Theo trực giác, tôi tìm một vị trí thích hợp trên tờ giấy trắng đóng khung sẵn. Tôi tưởng tượng con ngựa đứng ngay đó và hốt nhiên: Trước khi tôi kịp nghĩ, bàn tay tôi đã dứt khoát khởi sự hoàn toàn theo ý nó - xem nó trang nhã làm sao - lượn mau lẹ từ cái móng, nó thể hiện đoạn chân thanh mảnh, và chuyển dần lên trên. Khi nó tiếp tục lượn qua đầu gối cũng với vẻ dứt khoát như vậy và mau chóng tới phần lồng ngực, tôi trở nên phấn khích! Uốn cong từ đó, nó di chuyển lên cao một cách đắc thắng: Lồng ngực con vật đẹp làm sao! Lồng ngực thon lại để hình thành cái cổ giống hệt như cổ con ngựa trong trí tưởng của tôi. Không nhấc cọ lên, tôi vẽ xuống gò má, tới cái miệng mạnh mẽ mà tôi cho nó hé mở sau một tích tắc suy nghĩ tôi đi vào miệng nó - kiểu nó hình thành là thế, há miệng to hơn chút xem nào, ngựa cưng - và tôi làm lộ ra cái lưỡi. Tôi chậm rãi vẽ tới cái mũi - không có chỗ cho sự do dự! Liếc lên đều đặn, tôi ngắm một lát toàn bức tranh, và khi thấy mình đã có những nét chính xác như tôi đã tưởng tượng tôi quên hẳn mình đang vẽ gì, và đôi tai cùng đường cong tráng lệ của cái cổ ngoạn mục được bàn tay tôi tự ý thể hiện. Khi vẽ phần thân sau theo trí nhớ, bàn tay tôi tự động dừng lại để những sợi lông của cây cọ nhấm nháp trong lọ mực. Tôi hoàn toàn hài lòng khi thể hiện phần mông ngựa, phần thân sau mạnh mẽ và nhô cao, tôi hoàn toàn chìm đắm vào bức tranh. Tôi tưởng như mình đang đứng cạnh con ngựa mình đang vẽ trong khi vui sướng bắt đầu cái đuôi. Đây là một con ngựa chiến, một con ngựa đua; làm một nút thắt ở đuôi nó và cuốn nó lại, tôi phấn khởi di chuyển lên cao khi vẽ hai cái mông và khấu đuôi, tôi thấy một cảm giác mát mẻ dễ chịu ở chính mông đít mình. Sảng khoái vì cảm giác này, tôi hân hoan hoàn tất vẻ mềm mại của bờ mông, chân sau bên trái hơi lui ra sau chân phải một tí, rồi tới những móng ngựa. Tôi kinh ngạc với con ngựa tôi vừa vẽ và với bàn tay của chính mình, nó đã thể hiện tư thế thanh tú của chân trước bên trái y như tôi đã tưởng tượng.
Tôi nhấc tay lên khỏi mặt giấy và lẹ làng vẽ đôi mắt rực cháy, buồn bã; và chỉ ngần ngừ một thoáng, tôi vẽ tiếp lỗ mũi và tấm nệm yên ngựa. Tôi tô bờm ngựa từng sợi một, cứ như đang dịu dàng chải nó bằng những ngón tay mình. Tôi gắn cho nó bộ bàn đạp, thêm một vết lang trắng vào trán nó và hoàn chỉnh nó một cách đúng mực bằng động tác say sưa, có tính toán mà vẫn rất cân đối, hình thành cặp tinh hoàn và dương v*t cho nó.
Khi tôi vẽ một con ngựa tuyệt mỹ, tôi trở thành chính con ngựa tuyệt mỹ đó.