Khi ấy Tôn Hành Giả dắt ngựa đi cùng núi mà kêu thầy, kiếm hoài chẳng đặng, Xảy thấy Bát Giới thở ồ ồ chạy lại hỏi rằng:
- Sư huynh kêu réo chuyện chi dữ vậy?
Tôn Hành Giả nói:
- Không biết thầy đi đâu mất, ngươi có thấy hay chăng?
Bát Giới nói:
- Tôi thuở nay sau lưng thầy, tại anh bày đặt cử tôi làm chức Tiên Phuông tôi liều mạng đánh với con yêu một hồi gần hết hơi nó mới chịu chạy, anh với Sa Tăng giữ sư phụ, sao bây giờ lại hỏi tôi.
Xảy thấy Sa Tăng chạy lại, Tôn Hành Giả hỏi rằng:
- Thầy ở đâu?
SaTăng nói:
- Hai anh đều chóa con mắt để cho chúa yêu chạy lại bắt thầy, nên tôi đánh với nó, còn thầy ngồi trên lưng ngựa một mình, lẽ nào lại đi mất.
Tôn Hành Giả nóng nảy dựng nói rằng:
- Thôi thôi, đã mắc kế nó rồi!
Và nói và nhảy. Sa Tăng hỏi:
- Kế chi đó?
Tôn Hành Giả nói:
- Ấy là kế phân biện mai hoa đó, nó chia anh em ta một người một ngỏ, làm như biến bông mai rãi ra, đặng nó bắt thầy như ngắt nhụy bông mai đó! Tuy vậy mà động núi nầy cũng dễ kiếm lắm, anh em ta rán tìm tòi cho mau.
Khi ấy ba anh em đi hơn hai chục dặm, thấy dưới hòn núi có một cái động lớn, ngoài cửa động có tám chữ: An Vụ sơn. Chiếc nhạn liên hườn động.
Tôn Hành Giả nói:
- Bát Giới ra tay đi, ấy là động yêu, có sư phụ tại đó.
Bát Giới ỷ thế có Hành Giả, nên rán sức đập một đinh ba cửa động đã lở! Rồi kêu lớn tiếng rằng:
- Yêu quái, yêu quái! Trả thầy ta cho mau! Nếu để lâu thì chết hết cả động.
Tiểu yêu giữ cửa kinh hãi phi báo vân vân.
Chúa yêu thất sắc hỏi rằng:
- Không biết ai phá cửa đó?
Tiên Phuông nói:
- Ðể tôi ra xem thử.
Nói rồi ra nhìn thấy Hòa Thượng mỏ dài tai lớn, liền trở vào thưa rằng:
- Xin Ðại vương đừng sợ, ấy là Trư Bát Giới pháp lực tầm thường, sợ là sợ cái ông Hòa Thượng mặt thiên lôi kia.
Còn Bát Giới đứng ngoài nghe rõ như vậy, liền nói với Hành Giả rằng:
- Nó sợ anh, chứ không sợ tôi, chắc có thầy trong động; vậy xin anh đi trước cho chúng nó hết hồn.
Tôn Hành Giả bước tới hét lớn rằng:
- Tôn ngoại công của chúng bây ở đây! Mau trả thầy cho ta kẻo chết hết cả động!
Tiên Phuông nói:
- Không xong, không xong! Tôn Hành Giả đi kiếm Ðại vương đó!
Chúa yêu nói:
- Ấy cũng tại ngươi, bày kế phân biện mai hoa, mới sanh sự như vậy! Bây giờ biết tính sao làm sao?
Tiên Phuông thưa rằng:
- Xin Ðại vương đừng đổ thừa mà quở phạt. Tôi nghe đồn Tôn Hành Giả lượng rộng như biển, tuy là con khỉ mặc lòng, tánh ưa thù phụng lắm! Bây giờ làm đầu ngươi ta giã, đem ra nói bợ vài lời, rằng đã ăn thịt Ðường Tăng lở rồi, xin dưng đầu lại. Nếu nó tin thiệt, thì Ðường Tăng là đồ ăn của mình, dầu gạt nó không đặng, sẽ tính thế khác.
Chúa yêu nói:
- Ðầu giã ở đâu có?
Tiên Phuông nói:
- Ðể tôi đi làm đầu giả.
Nói rồi đi kiếm gốc dương tiện làm đầu Tam Tạng, lấy máu thoa tàm lam, rồi bảo tiểu yêu để trên mâm đem ra cửa động kêu lớn rằng:
- Ðại Thánh gia gia xin bớt giận, cho tôi thưa rõ vài lời.
Tôn Hành Giả nghe kêu Ðại Thánh gia gia lấy vào khoái chí, bảo Bát Giới xô phá cửa, để coi nó nói chuyện chi.
Tiểu yêu thưa rằng:
- Tôn Sư bị Ðại Vương tôi bắt vào động, lũ tiểu yêu trong động không biết điều, nên ăn thịt Tôn Sư còn có một cái đầu đó.
Tôn Hành Giả nói:
- Ðã ăn lở thì thôi, hãy đưa cái đầu cho ta nhìn thữ.
Tiểu yêu không dám mở cửa, ở trong quăng cái đầu ra, Bát Giới ngó thấy cái đầu liền cất tiếng khóc lớn!
Tôn Hành Giả nói:
- Thằng điên kia, hãy nhìn lại coi thiệt hay không rồi sẽ khóa nữa. Ấy là cái đầu giả, nên quăng kêu như cái mỏ. Nếu ngươi không tin, ta quăng thử lại cho ngươi nghe.
Nói rồi xách lên quăng vào cục đá, nghe tiếng kêu lạch cạch.
Tôn Hành Giả lấy thiết bảng đập bể hai, Bát Giới coi lại là gốc dương liễu, nổi nóng mắng rằng:
- Bây là loài súc vật cả gan dám giấu thầy ta trong động, đem gốc dương liễu mà gạt Trư tổ ông! Nói vậy thầy ta là cây dương liễu thành tinh sao.
Khi ấy tiểu yêu kinh hải chạy vào vào báo rằng:
- Khó cha chả là khó!
Chúa yêu hỏi:
- Chuyện chi mà khó dữ vậy?
Tiểu yêu nói:
- Gạt đặng Bát Giới và Sa Tăng, chớ Tôn Hành Giả là con buôn có danh, biết đồ thiệt giả, nên coi ra cái đầu là gốc dương, xin dưng cái đầu thiệt thì chúng nó mới chịu đi.
Chúa yêu bảo lựa một cái đầu nào còn tươi, lột da đầu, cạp da mặt nát bấy, máu chảy ròng ròng, để trên mâm đem ra mà năn nỉ rằng:
- Bẫm Ðại Thánh gia gia cái trước thiệt là đầu giả, bởi Ðại vương tôi muốn làm của báu trong động, tiếc không chịu đưa tay ra, nay Ðại Thánh gia gia là con mắt ngọc, coi đã thấu rồi, nên Ðại vương tôi xin gia gia miễn chấp.
Nói rồi cũng quăng ra như trước.
Tôn Hành Giả thấy thiệt đầu người ta, nên tin chắc là đầu Tam Tạng, liền cất tiếng khóc than.
Sa Tăng củng khóc lớn, Bát Giới bệu bạo nói rằng:
- Ðại ca ôi! Kiếm chổ đất tử tế mà chôn thầy, chôn rồi sẽ khóc.
Tôn Hành Giả nói phải.
Bát Giới thương thấy quá nên không gớm, ôm cái đầu trong lòng lên trên chót núi lại phía Ðông, lấy Ðinh ba cuốc đất mà chôn cái đầu ấy, rồi đắp mả rất cao. Lại chạy lại mé khe, bẻ ít nhánh dương liễu và lượm ít cục đá dái đem lại trước mã.
Tôn Hành Giả hỏi rằng:
- Ngươi làm nghĩa gì đó?
Bát Giới nói:
- Mượn nhành liễu làm cây tòng, cây bá, đặng che mã cho thầy, còn đa dái làm tạm đồ tế, gọi là lòng thảo cứu học trò.
Tôn Hành Giả nói rằng:
- Ðừng có làm tầm bậy! Vậy thì bảo Sa Tăng ở đây, một là giữ mộ phần, hai là coi đồ và ngựa. Còn ngươi đi theo ta, đến phá động giết chết yêu quái mà báo cứu thầy.
Bát Giới vác đinh ba theo.
Hành Giả không thèm nói chi hết, cứ phá cửa động kêu lớn rằng:
- Trả Ðường Tăng sống cho ta!
Tiểu yêu trong động kinh hồn, đều giận Tiên Phuông hết thảy.
Chúa yêu hỏi Tiên Phuông rằng:
- Nếu Hòa Thượng phá cửa vô đây, thì ngươi tính làm sao đó?
Tiên Phuông nói:
- Lời xưa nói cũng phải: Ðã bắt cá sợ tanh sao đặng? Một thì đừng làm, hai thì đừng thôi, không lẽ thối lui cho đặng? Bây giờ còn một phép áp ra mà đánh nó.
Chúa yêu không biết làm sao, liền dẫn bầy yêu ó ré ra cửa động.
Khi ấy Tôn Hành Giả và Bát Giới thối lui bước, ra chỗ đất bằng, chỉ bầy yêu mà hét rằng:
- Con yêu nào bắt thầy ta?
Chúa yêu đưa thiết tiên nói lớn rằng:
- Bớ Hòa Thượng khốn! Ngươi đừng có chọc ta, ta là Nam Sơn Ðại Vương, mấy trăm năm nay hùng cứ tại đây. Ta đã ăn thịt Ðường Tăng rồi, ngươi lại làm sao ta đó?
Tôn Hành Giả nói:
- Ngươi là súc sanh lơn mặt, tài phép ngươi bao nhiêu. Rất đổi ông Thái Thượng lão quân là tổ thần tiên, còn xưng là lão quân. Còn Thích Ca Như Lai thần thông trong đời, cũng xưng là Phật Tổ, còn Khổnng Tử là ông thánh trong đạo Nho, học trò đặng kêu là Phu Tữ, ba ông tổ tam giáo, còn chẳng dám xưng là Nam Sơn đại vương, mấy trăm năm hùng cứ. Ðố chạy đâu cho khỏi, coi thiết bảng ta đây.
Chúa yêu tràng khỏi, đánh lại một thiết tiên.
Khi ấy Bát Giới nổi nóng, vác đinh ba đập đùa, Tiên Phuông dẫn yêu tinh ra ngoài trợ chiến.
Tôn Hành Giả thấy tiểu yêu đông lắm, đánh không xiết, liền hóa phép nhân thân; nhổ một nắm lông, đều hóa ra mình hết thảy, mỗi hình cầm một cây thiết bảng ở phía ngoài đáng áp vô trong.
Hành Giả và Bát Giới hiệp lực hổn chiến; tiêu yêu tử trận rầt nhiều!
Còn Nam Sơn Ðại vương hóa gió bay mất.
Tân Tiên Phuông biến hóa không đặng, bị Tôn Hành Giả đập một thiết bảng chết ngay, hiện Phân thân: Phép chia mình ra nhiều hình. nguyên hình là con chó sói.
Tôn Hành Giả dùn mình thâu lòng lại, bảo rằng:
- Bát Giới đuổi theo chúa động cho mau, mà kiếm sư phụ!
Bát Giới ngó xung quanh hỏi rằng:
- Sư huynh thâu phép rồi hay sao, nên bầy khỉ con mất hết!
Tôn Hành Giả nói:
- Thâu rồi.
Hai anh em xông vào phá động, chẳng ngờ Nam Sơn đại vương truyền bế động không ra, anh em phá chẳng nổi nữa.
Tôn Hành Giả nói:
- Bát Giới đừng rán làm chi mệt sức, hãy nói cho Sa Tăng hay.
Khi ấy anh em về thấy Sa Tăng còn khóc!
Bát Giới mủi lòng ôm mà khóc kình!
Tôn Hành Giả nói:
- Chúa yêu đã lấp cửa trước, trong chất đá dẫy đầy, chắc có ngỏ sau thông thương, nên nó mới bít cửa trước. Vậy thì hai đứa bây ở đây, để ta đi thám thính.
Bát Giới và khóc và dặn rằng:
- Anh phải có ý tứ cho lắm, đừng lơ lĩnh mà nó ăn thịt nữa, báo hại chúng tôi khóc sư phụ, lại khóc sư huynh, khóc thét đui hai con mắt.
Tôn Hành Giả nạt rằng:
- Ðừng có nói xàm.
Nói rồi đi tìm phía sau thấy có nước từ trong khe xổ xuống.
Tôn Hành Giả nói:
- Chắc ngỏ sau nó đây.
Liền hóa ra con chuột chạy xuống khe, lội qua khỏi suối thấy thiệt là phía sau động ấy, có năm bảy con yêu nhỏ đương phơi thịt người ta.
Tôn Hành Giả nói thầm rằng:
- Chắc nó ăn thịt thầy còn dư, nên phơi khô để dành đó. Ðể mình biến hóa vào dọ tin chúa động ra thể nào!
Nghĩ rồi dùn mình biến ra con kiến cánh bay vào động, thấy chúa yêu đang ngồi sầu thãm, xảy có tiểu yêu bảo rằng:
- Ðại vương ôi! May lắm, may lắm!
Nam Sơn Ðại Vương hỏi:
- May làm sao?
Tiểu yêu nói:
- Tôi ở sau nghe tiếng khóc, leo lên cao coi rõ Tôn Hành Giả, Sa Tăng và Bát Giới đương tế mả khóc than, chắc nó tưởng cái đầu ấy là của Ðường Tăng, nên chôn cất khóc kể.
Tôn Hành Giả nghe nói mừng thầm rằng:
- Cứ theo lời ấy thì nó chưa giết thầy ta, hãy còn giấu đâu đó, để kiếm thử coi giấu nơi nào!
Nghĩ rồi bay khắp nơi, thấy một chổ đóng chặt cửa lắm, Tôn Hành Giả chun theo lỗ hở, qua khỏi cửa, thấy có vườn rộng minh mông, nghe tiếng khóc vẳng vẳng, bay lần tới thấy dưới gốc cây rậm, có trói hai người ngó mặt đối với nhau; một người lạ và Tam Tạng.
Tôn Hành Giả hiện hình ra mừng rở kêu thầy.
Tam Tạng khóc và nói rằng:
- Ngộ Không đã đến, hãy cứu ta lập tức!
Tôn Hành Giả nói:
- Thầy đừng nói lớn, nếu chúng hay thì khó cứu!
Nói rồi biến ra kiến cánh như trước, bay vào trong động, thấy tiểu yêu đương bàn luận lăng xăng.
Có một con yêu nhỏ nhảy ra nói lớn rằng:
- Ðại vương ôi! Chúng nó thấy đại vương lấp cửa động rồi, biết thế phá không nổi nên nó chôn đầu ấy, khóc đôi ba bữa rồi cũng đi. Chúng tôi sẽ thăm tin nó đi rồi, thì chặt khúc Ðường Tăng mà ăn sống.
Con yêu khác vổ tay cười rằng:
- Ăn sống không ngon bằng ăn luộc.
Con yêu khác nói:
- Ăn ruột tuy có vị, chớ chẳng bằng ăn quay ăn nướng thơm hơn.
Con khác nói:
- Tuy thơm mặc lòng mà chảy mở uổng lắm, chi bằng ăn xào đã ngọt nước, lại béo hơn.
Con khác cãi rằng:
- Thịt Ðường Tăng quý lắm, ăn một miếng củng sống lâu, chi bằng để dành phân nửa muối sư ăn đặng nhiều ngy nhiều tháng.
Tôn Hành Giả nghe bàn soạn nổi nóng nói thầm rằng:
- Thầy ta không cứu oán chi với chúng bây, mà tính hành tinh nhiếu kiếp!
Nghĩ rồi nhổ lông hóa ra con buồn ngũ, bay vào lổ mũi các tiểu yêu, chúng nó buồn ngủ quá, đều kiếm chổ mà chúi.
Còn Nam Sơn đại vương bị một con bay vào mũi, nó nhãy mũi và chà tía lia, Tôn Hành Giả hóa thêm hai con bay vào mũi nó nữa, Nam Sơn Ðại Vương ngáp vài cái, rồi nằm ngáy pho pho.
Khi ấy Tôn Hành Giả hiện nguyên hình phá cửa vườn, ra sau mở trói cho thầy.
Tam Tạng mừng rỡ bảo mở dây cho người bị trói đối diện với mình đó.
Tôn Hành Giả nói:
- Người ấy là ai?
Tam Tạng nói:
- Ông tiều ấy còn mẹ già tám mươi ba tuổi, thiệt là người có hiếu mà bị yêu bắt, nên cũng nên phước cứu người.
Tiều phu nói:
- Xin lão gia cứu tôi làm phước!
Tôn Hành Giả nói:
- Không mất công gì, ta cũng mở dây luôn thể.
Và nói và mở trói, đồng dắt ra tới chỗ mộ phần.
Tam Tạng hỏi:
- Bát Giới, Sa Tăng làm cái chi đó?
Tôn Hành Giả nói:
- Hai đứa nó đương khóc kể thầy, thầy hãy kêu nó một tiếng.
Tam Tạng liền kêu:
- Bát Giới!
Bát Giới đương khóc ngất nghe tiếng kêu ngước mặt ngó ra, nói rằng:
- Sa hòa thượng ôi! Sư phụ hiện hình về đó!
Tôn Hành Giả nạt rằng:
- Thằng điên nói xàm mãi, thầy nào thác mà hiện hồn về! Sao chẳng coi cho kỹ?
Sa Tăng khóc và thưa rằng:
- Sư phụ ôi! Thầy chịu khổ nhọc hết sức! Chẳng hay sư huynh làm sao mà cứu?
Tôn Hành Giả thuật chuyện lại, Bát Giới nghe rõ vác đinh ba cuốc mã mà nói rằng:
- Sư phụ ôi, không biết cái vong nào có phước quá! Báo hại tôi khóc hết nước mắt, lạy đã sói đầu.
Tam Tạng nói:
- Nhờ có ai đầu ấy thế mạng cho ta. Mình là người tu hành, cũng nên chôn mà làm phước!
Bát Giới vâng lời lui cui lấp lại.
Khi ấy Tôn Hành Giả cười rằng:
- Xin hãy ngồi nán lại đây, đặng tôi đi trừ yêu quái.
Nói rồi nhảy qua núi khỏi khe, vào động lấy những dây của yêu nó trói.
Tam Tạng và ông tiều hồi nãy, đem vào chổ yêu nằm, thấy Nam Sơn Ðại Vương còn ngủ.
Tôn Hành Giả trói bốn giò, lấy thiết bảng quãy ra cửa sau, đem về trước mặt Tam Tạng, Bát Giới lấy đinh ba liền đập.
Tôn Hành Giả cãn rằng:
- Khoan đã, chưa trừ yêu trong động, để chúng nó thức dậy thì mất công. Chi bằng kiếm ba cây chà bổi mà trừ căn cho tuyệt.
Tiều phu nghe nói liền dắt Bát Giới vào trong hầm núi, kiếm củi khô chà bổi gánh vào cửa sau. Tôn Hành Giả truyền chất bổi xung quanh và bó đầy đông rồi nổi lửa lên.
Bát Giới lấy hai tai làm quạt lửa, Tôn Hành Giả đưa mình thâu lông lại, tiểu yêu tỉnh dậy, thì lửa đã cháy từ bề không biết từ ngỏ nào mà chạy!
Té ra chúng nó tính quay Tam Tạng mà chưa quay, nay bị Ngộ Không quay hết cả động.
Tôn Hành Giả đốt động cháy hết, rồi trở về thưa cho thầy hay, dùn mình thâu lông.
Nam Sơn đại vương mới tỉnh dậy, Bát Giới đập nó một đinh ba chết tốt, hiện nguyên hình là con Beo gấm, Tam Tạng mừng rở khen vùi.
Tiều phu lạy tạ ơn Tam Tạng và Hành Giả rồi thưa rằng:
- Nhà tôi ở phía Tây Nam, cũng thuận đường lắm, xin mời bốn lão gia về nhà, thết đãi cơm chay một bửa, gọi một lòng thành.
Tam Tạng cũng chịu.
Ði giây lâu gần đến nhà, thấy một bà già đứng dựa cửa kêu con ơi con hỡi mà khóc! Tiều phu ngó thấy mẫu thân than khóc, vội chạy lại cửa, quỳ lạy mà thưa rằng:
- Mẹ ôi! Con đã về đây!
Bà ấy nói:
- Con ôi! Mấy bửa rày không thấy con về, mẹ tưởng đã bị chúa yêu bắt mà ăn thịt, nên mẹ thảm thiết quá chừng; con không bị hại, sao bữa nay mới về?
Tiểu phu thưa rằng:
- Mẹ ôi! Con đã bị chúa yêu bắt đặng, trói lại cội cây, tưởng là chắc chết, may nhờ mấy vị lão gia thần thông quãng đại, đánh chết một con một động yêu, cứu thầy cả và con khỏi hại; thiệt là ơn lớn bằng trời đất. Bây giờ sắp tới đường sá bình yên, con đi vào núi lúc ban đêm cũng vô sự.
Bà già nghe nói, đi một bước lạy một bước, rước bốn thấy trò vào nhà mà đãi một bửa no nê.
Ðoạn thầy trò từ giã lên đường.
Tiểu phu chỉ mà nói rằng:
- Xin lão gia đừng phiền muộn, tôi đưa đi ngỏ nầy đường sá bằng phẳng, đi chừng một ngàn dặm, thì tới nước Thiên Trúc, là cõi rất vui.
Tam Tạng nghe nói mừng rỡ nhảy xuống ngựa từ giã Tiều phu rồi lên ngựa nhắm phía Tây thẳng tới.