Ông Petronius đang có nhà. Người gác cổng không dám giữ Vinixius lại, chàng lao vào chính sảnh như một cơn bão, và khi được biết cần phải tìm ông chủ tại thư viện, chàng liền sục sang thư viện, gặp Petronius đang viết, chàng giật phắt cây bút khỏi tay ông, bẻ vụn ra, ném mạnh xuống đất, rồi bấu chặt vào vai ông, hỏi bằng giọng khản đặc:
- Cậu đã làm gì nàng rồi hả? Nàng ở đâu?
Bỗng xảy ra một điều đáng ngạc nhiên. Chính con người mảnh mai có vẻ ẻo lả kia chợt chộp lấy tay chàng lực sĩ trẻ tuổi đang bấu chặt vào vai ông, rồi tiếp đó, nắm cả bàn tay thứ hai của chàng và bóp chặt cả hai tay trong một bàn tay cứng như kìm sắt của mình, ông nói:
- Chỉ về buổi sáng thì ta mới là kẻ bán thân bất toại thôi, còn ban chiều thì ta lấy lại được sự dẻo dai thuở trước. Anh cứ thử rút tay ra xem nào. Chắc là một thằng thợ dệt đã dạy thể dục cho anh, còn một tên thợ rèn thì dạy cách xử sự.
Trên mặt ông không thể nhận thấy một nét giận dữ nào, riêng trong đôi mắt vụt ánh lên một tia sáng can trường và kiên nghị. Lát sau, ông buông hai tay Vinixius ra, chàng đứng trước mặt ông, vừa bẽ bàng xấu hổ vừa phẫn nộ.
- Cậu có bàn tay thép thật đấy, - chàng bật ra, - nhưng thề có tất cả các hung thần, nếu cậu phản tôi, tôi sẽ thọc cho cậu một nhát dao vào cổ, cho dù ngay giữa các phòng của hoàng cung đi chăng nữa.
- Ta hãy bình tĩnh mà nói chuyện với nhau nào - Petronius đáp - Thép mạnh hơn sắt như anh đã thấy, nên dù cho từ một tay anh có thể làm ra hai tay ta chăng nữa ta cũng chẳng cần phải sợ anh đâu. Song ta lấy làm đau xót vì sự thô bạo của anh, và giá như lòng vô ơn của loài người còn có thể khiến ta ngạc nhiên thì hẳn ta sẽ phải ngạc nhiên vì sự vô ơn bạc bẽo của anh đấy.
- Ligia đang ở đâu?
- Trong nhà thổ, nghĩa là trong cung Hoàng đế.
- Cậu Petronius!
- Hãy bình tĩnh lại và ngồi xuống đã nào. Ta đã xin với Hoàng đế hai điều và Người đã ưng thuận: thứ nhất là đưa Ligia ra khỏi nhà ông bà Aulux, thứ hai là đã trao trả nàng lại cho anh. Anh có giấu lưỡi dao găm nào dưới những nếp áo choàng kia không đấy? Anh sẽ đâm ta chăng? Ta khuyên anh hãy cố chờ vài hôm, nếu không anh sẽ bị nhốt vào nhà tù trong khi nàng Ligia phải buồn chán ở nhà đấy.
Im lặng. Vinixius giương mắt kinh ngạc nhìn chằm chằm vào Petronius hồi lâu, mãi sau chàng mới nói nên lời:
- Xin cậu hãy tha lỗi cho cháu. Cháu yêu nàng, tình yêu đã làm cho cháu quẫn trí.
- Anh hãy ngạc nhiên vì cậu đây này, Markux ạ. Cậu đã nói với Hoàng thượng thế này: “Thằng cháu thần là Vinixius quá say đắm một đứa con gái gầy đét gầy đe được nuôi dưỡng ở nhà ông Aulux, cứ thở dài thườn thượt đến nỗi nhà của nó gần biến thành nhà tắm hơi! Tâu hoàng thượng, bệ hạ hoặc thần, những người biết rõ thế nào là cái đẹp chân chính, chắc hẳn chẳng thèm bỏ ra đến một nghìn đồng xextexi(1) để mua con bé đó, ấy vậy mà cô nàng lại làm cho cái anh chàng lúc nào cũng ngu như bò đó(2) giờ đây bị mất trí đến tột độ”
- Cậu Petronius!
- Nếu như anh không hiểu nổi ra rằng ta nói thế chẳng qua chỉ vì muốn bảo vệ cho Ligia thôi, thì ta sẵn sàng tin rằng ta đã nói đúng sự thực. Ta đã thuyết phục được gã Râu Đỏ rằng một người sành thẩm mĩ như y không thể nào xem một đứa con gái như thế kia là trang giai nhân được, còn Nerô, kẻ cho tới nay chưa hề dám nhìn nhận bất cứ cái gì không thông qua đôi mắt của ta, sẽ không nhận ra nàng là giai nhân, và nếu không nhận ra thì y sẽ không đòi hỏi nàng nữa. Ngay cả đối với khỉ cũng phải biết phòng thân và buộc dây dắt nó đi. Giờ thì không phải y, mà chính Poppea mới là người sẽ nhận ra giá trị của Ligia, và tất nhiên cô ả sẽ tìm mọi cách tống khứ nàng ra khỏi cung điện càng sớm càng tốt. Ta còn nói với Râu Đỏ, vẻ như hờ hững rằng: “Xin người hãy bắt lại Ligia và ban cho Vinixius. Bệ hạ có quyền làm như thế, vì cô gái đó là một con tin, bệ hạ mà làm thế sẽ khiến cho lão già Aulux phải đau lắm đấy!” Và thế là y đồng ý. Y không có lý do gì dù là nhỏ nhất để không đồng ý một khi ta đã gà cho y cách thức để hành hạ những con người lương thiện. Người ta sẽ biến anh thành một tên lính canh theo công vụ cho cô nàng con tin kia, người ta sẽ ấn vào tận tay anh cái kho báu nọ của xứ Ligia, còn anh, vừa như một kẻ đồng minh với những người Ligi can trường lại vừa là một tên đầy tớ trung thành của hoàng đế, anh sẽ không những không đánh xoáy chút gì từ cái kho báu ấy, mà còn cố gắng làm cho nó đầy thêm. Hoàng đế sẽ vờ giữ nàng vài ngày trong cung cho phải lẽ, sau đó sẽ gửi nàng tới dinh thự của anh thôi, hỡi anh chàng nhiều diễm phúc ạ!
- Thật thế ư cậu? Không có điều gì đe dọa nàng trong hoàng gia chứ?
- Nếu như nàng phải ở đó vĩnh viễn, hẳn Poppea sẽ nói chuyện với nàng về Lokuxta đấy, nhưng trong vòng vài ngày thì sẽ chẳng có điều gì đe dọa nàng cả. Trong cung Hoàng đế có tới mười nghìn người kia mà! Thậm chí rất có thể là Nerô sẽ không trông thấy nàng nữa kia, hơn nữa, y đã tin cẩn giao hoàn toàn chuyện này cho ta đến nỗi, vừa mới rồi, một tên xenturion đến gặp ta báo tin rằng đã đưa nàng vào cung và giao tận tay Akte. Akte là một người tốt nên ta mới giao cô gái cho nàng. Chắc là Pomponia Grexyna cũng nghĩ như thế, vì chính bà cũng viết thư cho Akte. Mai sẽ có yến tiệc tại nhà Nerô. Ta đã dành trước cho anh chỗ nằm cạnh Ligia rồi đó.
- Xin hãy tha tội vì cháu đã quá nóng nảy, thưa Kafu - Vinixius nói - Thế mà cháu lại cứ tưởng rằng cậu đã cướp nàng về cho bản thân mình hoặc dâng cho Hoàng đế kia chứ.
- Cậu có thể bỏ qua cho anh tính nóng nảy, nhưng khó lòng tha thứ những cử chỉ quê mùa cục mịch, những tiếng kêu la lỗ mãng, cũng như giọng nói giống tiếng bọn hạ lưu đang chơi đoán ngón tay ăn tiền. Cậu không thích những cái đó chút nào hết, Marek ạ, anh hãy lưu ý hộ điều ấy. Hãy nhớ rằng chủ nhà chứa của Hoàng đế là gã Tygelinux, và cũng nên biết rằng, nếu cậu muốn giành lấy cô gái ấy về cho bản thân mình thì ngay lúc này đây, cậu vẫn hoàn toàn có thể nhìn thẳng vào mắt anh mà tuyên bố rằng: “Này Vinixius, ta lấy nàng Ligia của ngươi, và sẽ giữ nàng cho tới khi chán thì thôi.”
Vừa nói, ông vừa chiếu thẳng đôi đồng tử màu hạt dẻ của mình vào mắt Vinixius với vẻ lạnh lùng và táo tợn, còn chàng trai thì vô cùng bối rối.
- Lỗi tại cháu - chàng nói - Cậu thật tốt bụng và nhiều ân đức, cháu xin cảm ơn cậu với tất cả tấm lòng thành. Chỉ xin cậu cho phép cháu được hỏi một câu nữa thôi: Sao cậu không ra lệnh đưa thẳng Ligia về nhà cháu có hơn không?
- Bởi Hoàng đế muốn giữ lấy cái bề ngoài mà! Về chuyện này, cả thành Roma người ta sẽ nói rằng chúng ta bắt Ligia đi với tư cách là một con tin, nên khi nào người ta còn nói thế thì nàng còn lưu lại trong cung tạm đã. Sau đó, sẽ lặng lẽ gửi nàng cho anh, và thế là xong mọi chuyện. Gã Râu Đỏ là một con chó hèn nhát. Y biết rằng quyền lực của y là vô biên, vậy mà y vẫn cố gắng che đậy cho từng hành vi nhỏ nhặt nhất của mình. Anh đã nguội bớt đến độ có thể triết lý chút ít được chưa. Chính cậu đôi khi cũng suy nghĩ, là tại sao tội ác - dù là hùng mạnh như Hoàng đế và chắc chắn là y sẽ không bị trừng phạt - bao giờ cũng cố tìm cách che đậy bằng một cái vỏ ngoài hợp pháp, công minh và đức hạnh?… Sao phải lao tâm khổ tứ như vậy làm gì? Cậu cho rằng việc giết em trai, giết mẹ và giết vợ là hành động của một tiểu vương nào đó ở Á châu chứ không xứng với một vị Hoàng đế La Mã. Nhưng nếu như việc đó xảy ra với cậu thì cậu sẽ không thèm viết những bức thư biện minh trần tình gửi cho Nguyên lão viện làm gì… Ấy vậy mà Nerô lại viết, Nerô tìm cớ vì Nerô là thằng hèn. Nhưng còn Tyberius không phải là một kẻ hèn nhát, sao ông ta cũng tìm cách biện minh cho từng hành vi của mình? Tại sao lại như vậy? Kỳ quặc thay những lễ nghi tùy tiện mà cái ác dâng lên cho Đạo đức. Anh có biết cậu nghĩ sao không? Cậu cho rằng sở dĩ như vậy bởi vì hành vi thì xấu xa đấy nhưng đạo đức thì lại đẹp. Ergo(3), người duy mĩ chân chính mới quả thật đúng là con người đạo đức chân chính. Ergo, cậu đây cũng là một con người đạo đức. Ngày hôm nay, cậu phải đổ một ít rượu nho dâng cho hương hồn của Protagor, Prodyk và Gorgiax mới được. Té ra, ngay cả bọn theo đạo xufi cũng có ích đấy nhỉ. Anh hãy nghe cậu nói tiếp đây này. Cậu đã cướp Ligia của ông bà Aulux để mang về cho anh. Được lắm! Nhưng Lizyp sẽ có thể tạc cả hai anh chị thành một nhóm tượng tuyệt vời. Cả hai đều đẹp, vậy thì cả cái hành động của cậu cũng tuyệt đẹp, mà đã là tuyệt đẹp thì không thể nào là độc ác được. Hãy trông đây này, Marek, ngồi trước mặt anh chính là Đạo đức trong hình hài của ngài Petronius đấy. Giá như Aryxtydex còn sống, chắc chắn ông ta sẽ phải tới gặp cậu, xin trả cậu một trăm min(4) để được bài học luân lý ngắn này đây!
Nhưng Vinixius vốn là người quan tâm đến thực tế hơn là những bài học luân lý, chàng bèn nói:
- Ngày mai cháu sẽ được gặp Ligia, rồi sau đó, cháu sẽ có nàng ngày ngày tại nhà cháu, mãi mãi, cho đến chết!
- Anh sẽ có được Ligia, còn cậu sẽ phải gánh chịu ông Aulux trên đầu đây. Ông ta sẽ cầu tất cả các vị thần ở âm ty địa ngục trả thù cậu. Nếu như ít ra trước nhất con thú dữ ấy chịu khó học lấy một bài học cho ra trò về phép xướng ngâm đã nhỉ!… Ông ta sẽ chửi cậu hệt như một thằng gác cổng nhà cậu chửi các khách hàng của cậu, chính vì tội đó, cậu đã tống hắn về nông thôn chịu khổ hình đấy.
- Ông Aulux đến chỗ cháu. Cháu hứa sẽ gửi tin tức Ligia về cho ông ta hay.
- Hãy viết cho ông ta rằng ý chí của vị hoàng đế “thiêng liêng” là luật lệ cao cả nhất, và rằng đứa con trai đầu lòng của anh sẽ được đặt tên là Aulux(5). Phải làm sao cho ông lão cũng có chút an ủi mới được. Cậu sẵn sàng yêu cầu Râu Đỏ với ông lão ngày mai tới dự tiệc. Hãy để cho ông lão được trông thấy anh bên cạnh Ligia trong phòng tiệc.
- Xin cậu chớ làm điều đó, - Vinixius nói - Dù sao cháu vẫn thấy thương họ, nhất là bà Pomponia.
Và chàng ngồi xuống để viết bức thư, bức thư đã tước đi của vị lão tướng niềm hi vọng cuối cùng.
Chú thích:
(1) Xextexi (Xexterxiux): đồng tiền bằng bạc hay bằng đồng, được sử dụng ở Cổ La Mã từ thế kỷ thứ ba tcn đến thế kỷ thứ III scn, giá trị bằng 2,5 đồng ax
(2) Nguyên văn: ngốc như một cái giá ba chân (thành ngữ Ba Lan chỉ sự đần độn)
(3) Do đó, vậy thì (La tinh)
(4) Min: đơn vị tiền tệ bằng 100 đồng đrăcma (đrăcma là đơn vị tiền tệ Hi Lạp xưa và nay)
(5) Người châu Âu có phong tục lấy tên những người được họ kính yêu đặt cho con.