Vinixius không nhận được thư trả lời bức thư này do ông Petronius không viết, chắc hẳn ông nghĩ là, Hoàng đế sắp quay về Roma trong vài hôm nữa. Tin ấy đã loan khắp thành đô, gây ra một niềm vui sướng tràn trề trong những trái tim của đám dân đang ngóng trông thế vận hội và việc ban phát ngũ cốc cùng quả ô liu, những thứ đã được tích trữ rất nhiều tại Oxtia. Rốt cục, Heliux, một nô lệ giải phóng của Nerô, đã loan báo tại Viện Nguyên lão việc Hoàng đế trở về. Tuy vậy, cùng triều thần xuống thuyền tại mũi Mixenum, Nerô lại quay trở về rất chậm chạp, luôn ghé lại những thành phố ven bờ để nghỉ ngơi hoặc biểu diễn tại nhà hát. Tại Minturnale nơi Hoàng đế lại hát trước công chúng một lần nữa, Người đã dừng chân tới mười mấy ngày liền, thậm chí người lại cân nhắc xem có nên quay trở lại Neapon hay chăng để chờ mùa xuân tới, một mùa xuân quả thực đến sớm và ấm áp hơn lệ thường. Suốt trong thời gian ấy, Vinixius nằm lì ở nhà, chàng suy ngẫm về Ligia và tất thảy những chuyện vừa mới xảy ra, còn đang chế ngự tâm hồn chàng, mang đến cho tâm hồn những khái niệm và tình cảm hoàn toàn xa lạ. Thoảng hoặc chàng mới gặp thầy thuốc Glaukox, người mà mỗi cuộc viếng thăm đều khiến chàng nao nức sướng vui, bởi vì chàng có thể được cùng ông trò chuyện về Ligia. Thực ra ông Glaukox cũng không biết rõ nàng ẩn náu nơi đâu, nhưng ông cam đoan với chàng rằng các bô lão chăm lo cho nàng rất chu đáo. Một lần, xúc động trước nỗi buồn của Vinixius, ông nói cho chàng hay là Sứ đồ Piotr đã trách móc ông Kryxpux bởi vì ông này bài xích tình yêu trần thế của Ligia. Nghe vậy, chàng quý tộc trẻ tuổi xúc động vô cùng. Bản thân chàng đã hơn một lần nhận thấy Ligia không vô tình với mình, nhưng thường khi chàng vẫn nghi ngờ và phân vân, còn đây là lần đầu tiên chàng được nghe một lời khẳng định cho những niềm khát khao hi vọng của mình từ miệng người ngoài, lại là một tín đồ Thiên chúa giáo. Thoạt tiên, tràn đầy lòng biết ơn, chàng những muốn chạy ngay tới gặp ông Piotr; khi được biết hiện ông không có mặt trong thành mà đang đi thuyết giáo trong vùng, chàng bèn khẩn khoản nài ông Glaukox, xin ông đưa Đức Sứ đồ tới nhà chàng, chàng hứa sẽ phát chẩn hào phóng cho những họ đạo nghèo khổ nhất. Chàng ngỡ rằng chỉ cần Ligia yêu chàng, tức khắc mọi chướng ngại sẽ bị đẩy lùi, bởi vì bản thân chàng lúc nào cũng sẵn sàng thờ phụng đấng Crixtux. Tuy nhiên, ông Glaukox - người đang thuyết phục chàng chịu lễ rửa tội - cũng không dám cam đoan rằng sau khi chịu lễ chàng sẽ có được Ligia. Ông bảo rằng việc rửa tội là nhằm tẩy sạch tội lỗi cho bản thân chàng và xuất phát từ lòng kính yêu Đức Chúa Crixtux, chứ không phải nhằm những mục đích khác. “Cần phải có tâm hồn Thiên chúa giáo” - ông bảo chàng. Mặc dù mọi chướng ngại đều kích thích chàng, song Vinixius cũng bắt đầu hiểu rằng ông Glaukox - một tín đồ Thiên chúa - đang nói điều mà ông có nhiệm vụ phải nói. Chính chàng cũng chưa thật thấm thía rằng những biến đổi sâu sắc nhất trong bản chất của chàng là ở chỗ, trước đây chàng đo mọi người, mọi vật bằng tính ích kỷ của chàng, còn giờ đây, chàng dần quen với ý nghĩ là những đôi mắt khác có thể nhìn nhận khác, những trái tim khác có thể cảm nhận khác, và cái đúng không phải bao giờ cũng phù hợp với lợi ích cá nhân.
Chàng cũng thường muốn được gặp ông Paven xứ Tarxu, những lời ông nói khiến chàng vừa thích thú vừa lo lắng. Chàng thầm xếp đặt trong lòng những lý lẽ sẽ dùng để chống lại giáo thuyết của ông: trong thâm tâm chàng cưỡng lại ông, nhưng chàng vẫn muốn được gặp mặt và nghe ông nói. Song ông Paven đã đi Aryxia, trong khi những cuộc viếng thăm của ông Glaukox cũng ngày một thưa thớt hơn; Vinixius hoàn toàn cô đơn. Chàng lại bắt đầu lùng khắp các ngõ hẻm nối với khu Xubur và những phố nhỏ của khu Zatybre với hi vọng có thể được trông thấy Ligia, dù chỉ từ xa. Và khi cả niềm hi vọng này cũng tiêu tan nốt, lòng chàng tràn ngập chán nản và ngày càng nôn nóng. Rồi tới một lúc, cái bản chất xưa cũ của chàng lại lên tiếng một lần nữa, với sức mạnh của một đợt sóng vừa rút khỏi bờ lại ùa vào ồ ạt lúc thủy triều lên. Chàng cảm thấy chàng chỉ là một thằng ngốc đã quá bận tâm vô ích tới những thứ chỉ đẩy chàng tới chỗ sầu muộn, lẽ ra chàng cần phải lấy ở cuộc đời tất cả những gì có thể lấy được. Chàng quyết chí sẽ quên Ligia, hay chí ít cũng sẽ tìm kiếm những lạc thú và điều hữu dụng khác ngoài nàng. Tuy nhiên chàng vẫn cảm thấy rằng đây sẽ là thử thách cuối cùng; chàng bèn lao mình vào cái xoáy nước cuộc đời, với toàn bộ năng lực và sự đam mê mù quáng vốn có. Cuộc đời dường như cũng khuyến kích chàng lao vào chuyện ấy. Thành phố mùa đông chết lặng và thưa thớt người bắt đầu nhộn nhịp trở lại với niềm hi vọng Hoàng đế sắp trở về. Người ta sửa soạn lễ đón Người thật long trọng. Thêm nữa, mùa xuân đang đến: tuyết tan đi dưới hơi thở của những làn gió Phi châu thổi qua các đỉnh núi Anban. Những thảm cỏ trong các khu vườn lại phủ đầy hoa hồng thảo. Fora và cánh đồng thần Marxơ lại nhộn nhịp người ra sưởi nắng dưới vầng mặt trời đang mỗi ngày một ấm áp hơn lên. Trên đường Via Appia dẫn ra ngoại thành, tấp nập những cỗ xe trang hoàng vàng son lộng lẫy. Người ta đã đi chơi tới tận dãy núi Anban. Dưới danh nghĩa đi lễ các nữ thần Junon và Lanuvium hoặc Điana ở Aryxia, các thiếu phụ trẻ chuồn khỏi nhà, trốn ra ngoại thành tìm kiếm những ấn tượng mới, tìm kiếm bạn bè, những cuộc gặp gỡ và lạc thú. Tại đó, một ngày kia, giữa những xe tứ mã tuyệt đẹp, Vinixius trông thấy cỗ xe xinh xắn của nàng Khowryzotemix của ông Petronius, vây quanh là cả một đám đông các chàng trai và các vị nguyên lão tuổi tác bị công việc giữ chân lại trong thành phố. Nàng Khowryzotemix đang tự tay cầm cương bốn chú ngựa nhỏ xinh xẻo giống Korxơ và đang ban phát cho bốn chung quanh những nụ cười cùng cái đập yêu của ngọn roi ngựa bằng vàng: chợt trông thấy Vinixius, nàng bèn ghìm ngựa lại, mời chàng bước sang cỗ xe của mình, rồi đưa chàng về nhà dự tiệc, bữa tiệc kéo dài suốt đêm. Vinixius uống say như trong bữa dạ tiệc hôm nọ, đến nỗi chàng không nhớ người ta đưa chàng về nhà lúc nào, chàng chỉ nhớ lại rằng Khowryzotemix có hỏi chàng về Ligia, chàng phật ý, và đang say sẵn, chàng đổ cả cốc rượu vang falecnơ lên đầu nàng. Nghĩ lại chuyện đó sau lúc tỉnh rượu chàng vẫn còn thấy bực tức. Song ngày hôm sau, Khowryzotemix - hẳn đã quên hành động xúc phạm của chàng - lại đến nhà thăm chàng, đưa chàng đi chơi ở đường Appia, rồi dùng bữa tối tại nhà chàng. Nàng thổ lộ rằng không những chỉ riêng ông Petronius mà cả tay nhạc công đàn luýt nọ cũng đã khiến cho nàng chán ngán từ lâu, và trái tim nàng hiện đang trống chỗ. Suốt một tuần liền họ cặp kè với nhau, nhưng mối quan hệ này không hứa hẹn một điều gì bền chặt. Mặc dù kể từ cái chuyện cốc rượu vang falecnơ nọ, tên của Ligia không còn được nhắc đến một lần nào nữa, song Vinixius vẫn không sao rời bỏ những ý nghĩ về nàng. Lúc nào chàng cũng có cảm giác đôi mắt nàng đang nhìn chàng, cảm giác ấy khiến chàng sợ hãi. Chàng bực bội với bản thân, song vẫn không sao rũ bỏ nổi ý nghĩ chàng đang làm cho Ligia buồn phiền, không rũ nối sự hối hận bắt nguồn từ ý nghĩ ấy. Ngay sau cảnh ghen tuông đầu tiên của Khowryzotemix nhân chuyện hai thiếu nữ Xiry mà chàng vừa mua, chàng liền tống khứ cô ả một cách thô bạo. Thực tình chàng vẫn không ngừng ngập sâu vào thú vui trác táng, chàng làm chuyện ấy dường như để trả hận đối với Ligia, nhưng rốt cuộc chàng nhận ra rằng ý nghĩ về nàng không hề rời chàng một giây, rằng chính nàng là nguyên nhân của mọi hành động, cả xấu lẫn tốt của chàng, rằng quả thật trên cuộc đời này, ngoài nàng ra chẳng hề có điều gì khiến chàng lưu tâm nữa hết. Và khi ấy chàng bỗng thấy chán chường và mệt mỏi. Lạc thú khiến chàng kinh tởm và chỉ lưu lại trong chàng những niềm hối tiếc. Chàng cảm thấy mình là một kẻ khốn nạn, cảm giác ấy khiến chàng vô cùng kinh ngạc, bởi nỗi trước đây chàng cho rằng mọi thứ hợp với chàng đều tốt đẹp cả. Chàng mất hẳn sự thư thái, lòng tự tin và rơi vào trạng thái hoàn toàn tê liệt, đến nỗi ngay cả tin Hoàng đế đã trở về cũng không đánh thức được chàng. Giờ đây, chàng chẳng quan tâm đến việc gì nữa, thậm chí có lẽ chàng cũng sẽ chẳng tới gặp ông Petronius, nếu như ông không gửi lời mời chàng đến gặp và cho mang sẵn cả kiệu của ông tới rước chàng.
Gặp ông, mặc dù được chào đón niềm nở, chàng chỉ trả lời những câu hỏi nhát gừng của ông; song những tình cảm và nghĩ suy bị dồn nén chợt bùng lên, tuôn trào từ môi chàng thành một suối lời cuồn cuộn. Một lần nữa, chàng thuật lại cho ông nghe tỉ mỉ chuyện chàng đi tìm kiếm Ligia, cuộc lưu trú giữa những người Thiên chúa giáo, tất thẩy những gì chàng được nhìn và nghe thấy, tất thẩy những gì đã tràn qua trái tim và đầu óc chàng, cuối cùng chàng than thở là chàng đang rơi vào một trạng thái hỗn loạn tâm thần, trong đó chàng mất hẳn sự tĩnh tâm, khả năng phân biệt và suy nghĩ mọi việc. Chàng chẳng ham muốn gì hết, ăn không thấy ngon, chàng không biết dựa vào cái gì và phải hành động ra sao. Chàng vừa sẵn sàng thờ phụng Đức Chúa Crixtux vừa sẵn sàng ngược đãi Chúa, chàng vừa nhận thức được sự cao cả của giáo thuyết của Chúa vừa cảm thấy một nỗi kinh tởm không sao khắc phục nổi đối với giáo thuyết ấy. Chàng hiểu rằng dầu có tìm ra Ligia đi nữa thì chàng cũng không thể hoàn toàn chiếm lĩnh được nàng, bởi chàng phải chia sẻ nàng với Chúa Crixtux. Rốt cuộc chàng sống mà như không sống; không hy vọng, không ngày mai, không lòng tin vào hạnh phúc, chung quanh chàng là cả một đêm tối, chàng mò mẫm tìm lối ra mà không sao tìm thấy.
Trong lúc chàng nói, ông Petronius nhìn nét mặt đã bị thay đổi của chàng, nhìn đôi bàn tay mà trong khi nói chàng cứ huơ huơ trước mặt một cách kỳ lạ, dường như chàng đang mò mẫm sờ soạng tìm lối đi trong đêm tối, và ông suy tư. Đột nhiên ông đứng dậy tiến lại gần Vinixius và dùng tay rẽ rẽ tóc trên vành tai chàng.
- Anh có biết rằng - ông hỏi - thái dương anh đã có vài sợi tóc bạc hay chăng?
- Có thể lắm, - Vinixius đáp, - cháu không ngạc nhiên gì nếu cả đầu cháu bạc trắng hết.
Im lặng lại bao trùm, Petronius vốn là người hiểu biết và đã nhiều lần suy ngẫm về tâm hồn con người và về cuộc sống. Song nói chung cuộc sống trong cái thế giới cả hai đang sống, bên ngoài có thể hạnh phúc hay bất hạnh, nhưng bên trong thường vẫn yên ổn. Sấm sét hay động đất có thể làm sụp đổ một thần miếu, rồi bất hạnh có thể làm xáo trộn cuộc đời, nhưng bản thân nó lại được tạo nên từ các đường thẳng và đường cong hài hoà, không một chút rối rắm. Nhưng lần này trong những lời nói của Vinixius có cái gì đó khác hẳn, và lần đầu tiên, ông Petronius gặp phải những cái gút tinh thần cho tới nay chưa một ai gỡ nổi. Vốn thông tuệ, ông cảm thấy sức nặng của chúng, nhưng mặc dù rất nhanh trí, ông vẫn không biết cách trả lời những câu hỏi đã được đặt ra, và sau hồi lâu nín lặng, ông nói:
- Đó có lẽ là bùa phép chăng?
- Cháu cũng đã từng nghĩ như thế, - Vinixius đáp. - Nhiều lần cháu cảm thấy như cả hai chúng cháu đã bị nhiễm bùa mê.
- Thế anh thử đến gặp các tu sĩ Xerapis xem sao, - ông Petronius nói, - Mặc dù, trong bọn chúng nói riêng cũng như trong bọn tu sĩ nói chung, có quá nhiều kẻ lừa đảo, song cũng có người đi sâu được vào những điều bí ẩn dị thường.
Song ông nói ra điều đó chẳng mấy tin tưởng, bằng một giọng nói ngập ngừng, bởi chính ông cũng cảm thấy lời khuyên ấy thốt từ miệng ông có vẻ thảm hại, thậm chí nực cười.
Vinixius lau trán rồi nói:
- Bùa phép ư? Cháu đã từng trông thấy những thầy phù thủy dùng sức mạnh âm binh để trục lợi và những người sử dụng nó để làm hại kẻ thù. Nhưng dân Thiên chúa giáo sống trong sự sùng tín, tha thứ cho kẻ thù, họ chủ trương chịu đựng, sống đức hạnh và nhân từ, vậy thì bùa phép có mang lại cho họ lợi lộc gì đâu, vì cớ gì họ lại phải dùng đến chúng cơ chứ?
Ông Petronius bắt đầu nổi cáu vì trí óc ông không thể tìm ra điều gì để đáp lại, nhưng vì không muốn thú nhận điều đó, ông vẫn đáp lại, chỉ cốt để có câu trả lời.
- Nhưng đó là một giáo phái mới…
Rồi lát sau ông bảo:
- Thề có những khu rừng thiêng Paphox, chuyện này làm hỏng tiệt cả cuộc đời! Anh ngạc nhiên về lòng từ thiện và phẩm hạnh của bọn người ấy, còn cậu nói với anh rằng đó là một bọn xấu, bởi vì chúng là kẻ thù của sự sống, giống như tật bệnh hay bản thân cái chết vậy. Xin đủ, thế thôi! Chúng ta chưa cần tới bọn Thiên chúa giáo cơ mà! Chỉ cần tính mà xem này: bệnh tật, Hoàng đế, Tygelinux, thơ phú của Hoàng đế, bọn thợ giầy đang cai trị cháu con của các vị Quyrit, lũ nô lệ mới giải phóng đang nghị bàn tại nguyên lão viện. Thề có thần Caxtor: Quá đủ rồi! Đó chỉ là một thứ đạo bẩn thỉu và hủy diệt! Anh hãy cố giũ bỏ những nỗi sầu thảm và tận hưởng cuộc sống một chút xem nào!
- Cháu đã thử rồi - Vinixius đáp.
Ông Petronius bật cười bảo:
- Ôi, đồ phản bội! Qua bọn nô lệ tin tức truyền đi nhanh lắm: anh đã nẫng mất cô nàng Khowryzotemix của cậu.
Vinixius khó chịu phẩy tay.
- Dù sao cậu cũng xin cảm ơn anh, - ông Petronius nói tiếp - Cậu sẽ gửi cho cô nàng một đôi hài đính ngọc trai, trong ngôn ngữ ái tình của cậu, điều đó có nghĩa là “Xéo đi!”. Cậu biết ơn anh những hai lần cơ đấy, một lần vì anh đã không chịu nhận Eunixe, lần nữa vì anh đã giải thoát cho cậu khỏi Khowryzotemix. Anh nghe cậu nói này: hãy nhìn con người đang ở trước mặt anh đây, hắn ta dậy thật sớm, tắm táp, tiệc tùng, cưỡi lên Khowryzotemix, làm thơ trào phúng, thậm chí đôi khi viết cả tản văn xen thơ nữa, nhưng hắn ta chán chường như Hoàng đế và thường thường không sao rũ bỏ nổi những ý nghĩ u ám. Anh biết tại sao vậy không? Vì rằng cậu cứ tìm kiếm ở đâu xa những thứ ở ngay gần bên cạnh… Đàn bà đẹp và đáng giá ngàn vàng nhưng đàn bà đẹp mà lại yêu ta thì hoàn toàn vô giá. Dẫu có mọi thứ của cải của Xerex anh cũng chẳng mua nổi đâu.
Bây giờ cậu tự nhủ: ta sẽ rót đầy cuộc đời bằng niềm vui sướng như rót vào đầy cốc loại rượu nho thượng hảo hạng, rồi ta cứ uống cho tới khi nào tay ta còn chưa bị liệt và môi ta chưa tái nhợt đi. Còn cái gì tiếp sau đó, ta không cần biết; đó chính là thứ triết học mới nhất của cậu đấy.
- Bao giờ cậu chẳng tuân theo nó! Chẳng có gì mới cả!
- Nhưng nó chứa đựng cái nội dung trước đây bị thiếu.
Ông liền gọi Eunixe, nàng bước vào, vận một bộ áo dài trắng muốt, tóc vàng rực, không còn đâu bóng dáng kẻ nô tỳ ngày trước, nàng hệt như một nữ thần của tình yêu và hạnh phúc.
Ông giang rộng vòng tay và gọi:
- Lại đây em!
Nàng liền chạy ùa tới bên ông, ngồi lên đầu gối và choàng tay quanh cổ ông, đầu nàng tựa vào ngực ông, Vinixius thấy rõ đôi má nàng dần ửng sắc hồng, mắt nàng như tan vào trong một làn sương mờ huyền ảo. Bên nhau, họ tạo thành một nhóm tượng tuyệt vời của tình yêu và hạnh phúc. Ông Petronius với tay đến cái bình cổ nông lòng đặt trên chiếc bàn bên cạnh, vốc đầy một vốc những đoá hoa đồng thảo, rắc lên đầu, lên ngực và chiếc áo xtola của Eunixe, rồi ông kéo chiếc áo tunica để lộ bờ vai nàng và bảo:
- Hạnh phúc thay cho kẻ nào như cậu tìm được tình yêu trong một tấm thân hữu hạn thế này… Nhiều lúc cậu ngỡ đôi chúng ta là hai vị thần linh… Anh hãy nhìn mà xem này: liệu Prakxytelex, Miron, Xkopax hay Lizip có bao giờ sáng tạo nổi những đường nét đẹp hơn thế này chăng? Liệu trong điện Parox hay Pentelikon có được thứ cẩm thạch nào giống thế này chăng, ấm áp, hồng hào và yêu say đắm? Có những kẻ hôn hít đến vẹt cả miệng bình, còn cậu chỉ thích tìm khoái lạc ở nơi nào quả thực có thể tìm thấy nó.
Nói đoạn, ông bắt đầu lướt đôi môi dọc theo đôi bờ vai và cổ nàng, còn nàng thì run lên, mắt nàng lúc khép lại lúc mở ra để lộ niềm khoái cảm khôn thốt nên lời. Lát sau, ông Petronius ngẩng mái đầu trang nhã của ông nhìn Vinixius và nói:
- Còn bây giờ, anh thử nghĩ xem, những tín đồ Thiên chúa giáo tẻ ngắt của anh là cái gì nếu so sánh với cái này, và nếu như anh không thể hiểu nổi sự khác nhau ấy, thì xin anh cứ việc đi với bọn họ… Nhưng cảnh tượng này sẽ chữa lành bệnh cho anh.
Vinixius nở phồng hai cánh mũi hít hương hoa đồng thảo đang ngào ngạt trong căn phòng, người chàng tái đi khi nghĩ rằng giá như cũng có thể được lướt môi chàng lên đôi bờ vai của Ligia, thì đó sẽ là một niềm khoái lạc phạm thành lớn biết nhường nào, rồi sau đó dẫu thế giới có đổ sụp đi cũng được. Song vốn đã quen với việc nhanh chóng ý thức được những gì đang xảy ra với bản thân, chàng chợt nhận ra là lúc này đây chàng lại nghĩ tới Ligia, chỉ nghĩ đến mỗi mình nàng mà thôi.
Ông Petronius bảo:
- Hỡi Eunixe thần nữ, nàng hãy ra lệnh chuẩn bị vòng hoa đội đầu và bữa sáng cho chúng ta.
Sau đó, khi nàng đi khuất, ông quay sang Vinixius:
- Cậu muốn giải phóng nàng, còn nàng, anh có biết nàng đã trả lời cậu thế nào không? “Em muốn được làm nô tỳ của người hơn làm Hoàng hậu!” Và nàng không đồng ý. Cậu bèn giải phóng cho nàng mà nàng vẫn chưa hề hay biết. Vì nể cậu, viên pháp quan đã không đòi hỏi sự hiện diện của nàng. Nhưng nàng vẫn chưa hay biết chuyện ấy, cũng như chưa biết rằng, toà nhà này cùng tất thảy mọi đồ trang sức của cậu, trừ những viên ngọc chạm, sẽ thuộc về nàng, một mai cậu qua đời.
Nói đoạn, ông đứng dậy đi đi lại lại trong phòng rồi nói tiếp:
- Tình yêu biến đổi con người, kẻ nhiều người ít, nó làm thay đổi cả cậu nữa. Có hồi cậu thích mùi hương mã tiên thảo, nhưng vì Eunixe ưa hoa đồng thảo hơn, nên bây giờ cậu lại thích loài hoa này hơn cả. Từ độ xuân về, cậu chỉ thở hít toàn hương hoa đồng thảo mà thôi.
Nói tới đây, ông dừng lại trước mặt Vinixius và hỏi:
- Thế còn anh? Lúc nào anh cũng say hương cam tùng chứ?
- Hãy để cháu yên! - chàng thanh niên đáp.
- Cậu muốn anh được ngắm kỹ Eunixe, cậu nói với anh về nàng, bởi vì rất có thể cả anh nữa cũng đang tìm kiếm ở đâu xa xôi một thứ vốn rất gần gụi. Rất có thể, tại một nơi nào đó trong các phòng nô tỳ của anh, một trái tim trung thành và mộc mạc đang đập vì anh đấy. Hãy dán thứ thuốc cao ấy lên những vết thương của anh xem nào! Anh nói rằng Ligia yêu anh? Có thể lắm! Nhưng tình yêu là gì mà lại tự chối từ? Phải chăng điều đó không có nghĩa là còn có thứ gì đó mạnh hơn tình ái? Không, cháu thân yêu ạ, Ligia không phải như Eunixe.
Vinixius đáp:
- Tất cả chỉ là một sự dày vò triền miên. Thấy cậu hôn vai Eunixe, cháu chợt nghĩ, giá như vì cháu Ligia cũng hé lộ bờ vai như thế, thì xin trời đất cứ hoác miệng nuốt chửng chúng cháu đi cũng thoả. Nhưng chỉ riêng ý nghĩ ấy thôi cũng đã khiến cháu như bị một nỗi sợ hãi nào đó chế ngự, dường như cháu cưỡng chiếm trinh nữ giữ đền thờ Vexta hoặc mưu toan làm nhục thần linh vậy… Ligia không phải là Eunixe, chỉ có điều cháu hiểu sự khác biệt ấy không giống như cậu nghĩ. Tình yêu làm biến đổi cái mũi của cậu, nên cậu thích hoa đồng thảo hơn mã tiên, còn tình yêu làm biến đổi linh hồn cháu, nên mặc cho dục vọng và sự đau xót của bản thân, cháu vẫn muốn Ligia hãy cứ là nàng Ligia như cũ, đừng giống những kẻ khác.
Ông Petronius nhún vai:
- Nếu vậy thì chẳng hề có chuyện gì xúc phạm tới anh cả. Nhưng riêng tôi, tôi không thể hiểu nổi việc này.
Vinixius nóng nảy đáp lại:
- Phải! Phải!… Chúng ta đâu còn có thể hiểu nhau nữa!
Im lặng một hồi lâu rồi ông Petronius nói:
- Cầu cho Hadex bắt sạch bọn Thiên chúa giáo của anh đi cho rảnh nợ! Bọn chúng đã làm anh bất an, hủy hoại những giác quan sống của anh. Cầu Hadex bắt sạch chúng đi! Anh đã lầm khi cho rằng đó là một thứ giáo thuyết tốt lành, bởi vì tốt lành là những gì có thể khiến cho con người ta sung sướng, là cái đẹp, tình yêu và sức mạnh, vậy mà bọn chúng lại gọi những cái đó là chuyện phù vân. Anh nhầm lẫn khi xem chúng là công bằng, bởi vì nếu chúng ta dùng điều tốt để đáp lại cái xấu, thì chúng ta biết lấy gì để đáp lại cái tốt kia chứ? Còn nếu trả giá cho hai thứ ngang nhau, thì con người cần phải tốt để làm gì?
- Không! Giá trả không ngang nhau, nhưng theo giáo thuyết của họ thì điều đó sẽ bắt đầu ở cuộc đời trong tương lai chứ không ở trong cuộc đời này.
- Cậu chả dại, chuyện đó còn phải xem xem thế nào đã, nếu như chúng ta còn có thể trông thấy được điều gì chăng… khi không còn có mắt! Chứ hiện giờ bọn chúng chỉ là một lũ người bán thân bất toại. Urxux bóp chết Kroton, chẳng qua vì hắn có chân tay mạnh như gấu, còn nói chung, bọn chúng chỉ là một lũ ngù ngờ khờ khạo, mà tương lai lại không thuộc về bọn ngù ngờ.
- Đối với họ, sự sống bắt đầu cùng lúc với cái chết.
- Điều đó chẳng khác nào có kẻ bảo rằng, ngày bắt đầu cùng lúc với đêm đen. Thế anh định bắt cóc Ligia chứ?
- Không! Cháu không thể dùng oán trả ân cho nàng, cháu đã thề sẽ không bao giờ làm chuyện đó.
- Vậy ra anh định chấp nhận giáo thuyết của Crixtux ư?
- Cháu muốn lắm, nhưng bản chất của cháu không chịu đựng nổi giáo thuyết ấy.
- Anh có thể quên được Ligia không?
- Không!
- Thế thì hãy đi du ngoạn vậy!
Vừa lúc ấy, đám nô lệ báo bữa sáng đã chuẩn bị xong, nhưng ông Petronius nghĩ rằng mình vừa nảy ra được một ý kiến hay, nên trên đường tới phòng tiệc ông nói tiếp:
- Anh đã đi qua cả một phần thế giới thật đấy, nhưng chỉ như một người lính vội vã đến nơi được lệnh phải đến, chứ chẳng hề dừng chân dọc đường. Anh hãy thu xếp cùng đi Akhai với các cậu đi. Cho đến nay, Hoàng đế vẫn chưa từ bỏ ý định du hành. Người sẽ dừng chân lại khắp mọi chốn dọc đường, ca hát, đón nhận những vòng hoa chiến thắng, cướp bóc các thần miếu, và cuối cùng, Người sẽ quay về Italia như một người ca khúc khải hoàn. Đó sẽ là một thứ gì giống như cuộc diễu hành của thần rượu Bakhux kết hợp với thần Apolon thành một con người. Các vị cận thần, nam và nữ, cây đàn tranh, - hỡi Caxtor! Đó thật là một thứ đáng nhìn, bởi lẽ cho tới nay thế gian chưa từng được trông thấy gì tương tự như thế bao giờ.
Ông ngả người xuống chiếc trường kỷ cạnh bàn, bên Eunixe, và trong lúc một tên nô lệ đặt vòng hoa bện bằng cỏ chân ngỗng lên đầu, ông nói tiếp:
- Anh đã được trông thấy những gì khi phục vụ dưới trướng tướng Korbulon nào? Chẳng có quái gì hết! Liệu anh đã thăm thú kỹ lưỡng các đền miếu Hi Lạp như cậu đã làm hơn hai năm trước, chuyển hết tay hướng đạo này sang tay khác hay chưa? Anh đã đến Rodox để ngắm nhìn nơi vị khổng lồ đã đặt chân hay chưa? Anh đã trông thấy ở Ponop hoặc Poxiđa, miếng đất sét mà thần Prometeux dùng để nặn nên con người, đã thấy những quả trứng mà nữ thần Leđa đã sinh hạ ở xứ Xpartơ, đã thấy bộ giáp phục Sarmac lừng danh ở thành Aten được làm bằng những chiếc vó ngựa, đã thấy chiếc thuyền của Agamemnon ở Eubel, đã thấy ly rượu làm theo nguyên mẫu bầu vú bên trái của nữ thần Helena hay chưa? Anh đã trông thấy Alecxanđria Memphix, các kim tự tháp, sợi tóc của nàng Izix, sợi tóc mà nàng đã tự tay dứt đứt vì thương tiếc chàng Oryzix hay chưa? Anh đã được nghe tiếng Memnon rền rĩ hay chưa? Thế giới rộng bao la, không phải mọi cái đều kết thúc ở khu phố Zatybre! Cậu sẽ phải tuỳ giá Hoàng đế, rồi sau đó, lúc Người quay về, cậu sẽ rời bỏ Hoàng đế để đi một chuyến ra đảo Sip, bởi vì nữ thần tóc vàng của cậu muốn cùng cậu dâng hiến bồ câu lên bà chúa Sip tại đền thờ ở Phaphox, và anh nên biết rằng, nếu nàng muốn điều gì, điều đó sẽ được thực hiện.
- Em là kẻ nô tỳ của người! - Eunixe thốt ra.
Còn ông tựa mái đầu đội vòng hoa vào lòng nàng mỉm cười và nói:
- Vậy thì ta lại là nô lệ của một nô tỳ! Hỡi thần nữ, ta luôn thán phục nàng, từ gót đến đầu!
Rồi ông quay sang chàng Vinixius:
- Anh hãy đi cùng chúng ta ra Sip! Tuy nhiên trước đó cần nhớ rằng anh phải yết kiến Hoàng đế đã. Đến tận bây giờ anh vẫn chưa tới yết kiến Người thì quả là dở, gã Tygelinux sẵn sàng lợi dụng điều đó theo cách bất lợi cho anh. Gã cũng chẳng có thù gì với anh đâu, song rất có thể gã không thích anh chỉ vì anh là cháu ta… Chúng ta sẽ nói anh bị ốm. Chúng ta sẽ nghĩ xem anh cần đối đáp với Hoàng đế ra sao nếu Người hỏi anh về Ligia. Tốt nhất, anh cứ phẩy tay bảo rằng anh có gặp nàng, cho tới khi nàng khiến anh phát chán. Người sẽ hiểu điều đó… Hãy nói với Người rằng bệnh tật đã giam chân anh tại nhà, và anh phát sốt thêm vì buồn phiền bởi lẽ không được có mặt ở Neapon để lắng nghe giọng hát của Người, anh bình phục chỉ bởi nhờ có một niềm hi vọng là sẽ được thưởng thức giọng hát ấy mà thôi. Anh đừng ngại quá lời, gã Tygelinux hứa trước rằng sẽ nghĩ ra hiến Hoàng đế một trò gì đó, không chỉ vĩ đại mà còn thô đại nữa. Nhưng cậu lo rằng y sẽ chơi xỏ cậu. Cậu cũng lo cho cách cư xử của anh lúc ấy nữa đấy.
- Cậu có biết không - Vinixius nói - có những người không hề e sợ Hoàng đế, họ sống bình thản như Người không hề tồn tại trên đời!
- Cậu biết anh muốn nói đến ai: tín đồ Thiên chúa.
- Vâng, chỉ có họ mà thôi! Còn cuộc sống của chúng ta là gì nếu không phải là một nỗi sợ hãi triền miên?
- Hãy để cho cậu yên thân với đám tín đồ Thiên chúa giáo của anh! Bọn chúng không sợ Hoàng đế, có thể vì Người chưa nghe nói tới bọn chúng hay chưa biết gì về chúng; chẳng qua chúng cũng như những chiếc lá mục đối với Người mà thôi! Cậu đã bảo anh rằng đó là một bọn người thiểu năng, chính bản thân anh cũng cảm thấy điều đó, và nếu như bản chất của anh không dung nạp nổi cái giáo thuyết của bọn chúng chính vì anh đã cảm nhận được sự thiểu năng của chúng. Anh là người được nặn từ một loại đất sét khác hẳn, vậy xin hãy để cho cậu được yên, đừng đả động gì tới bọn chúng nữa. Chúng ta biết cách sống và chết, còn bọn chúng biết làm nổi chuyện gì thì chưa ai hiểu được.
Những lời này tác động mạnh đến Vinixius. Quay về nhà, chàng vẩn vơ nghĩ rằng rất có thể lòng tốt và sự từ tâm của các tín đồ Thiên chúa là bằng chứng cho sự thiếu năng lực của tâm linh họ. Chàng cảm thấy những người cương nghị và có đầu óc không thể giàu lòng vị tha đến thế. Chàng chợt nghĩ rằng đó rất có thể chính là lý do khiến tâm hồn La Mã của chàng cảm thấy khinh ghét giáo thuyết nọ. “Chúng ta biết cách sống và chết!” - ông Petronius đã bảo thế. Còn bọn họ? Họ chỉ biết tha thứ, song họ không hiểu được cả tình yêu chân chính lẫn lòng hận thù chân chính.