Gorbachev gọi tôi đến văn phòng, chỉ có hai chúng tôi.
Ông nói, “Tôi cho anh một ngày để giải quyết mớ hỗn độn này, anh phải làm nó cho bằng được.”
Ông ngồi trước mặt tôi với đôi tay run rẩy.
Bác sĩ riêng của ông nói rằng huyết áp gần đây của ông không được tốt lắm, ông có vấn đề về gan, ông không thể ăn quá nhiều chất béo … KGB biết tất cả mọi thứ về ông, biết nhiều hơn ông ấy.
Kryuchkov thậm chí còn muốn biết ông đã rụng bao nhiêu sợi tóc mỗi ngày, và thành thật mà nói trong thời gian này tôi nghĩ tiêu chuẩn của KGB đang giảm, nó nên là một cơ quan an ninh để bảo vệ sự ổn định và hòa bình của đất nước, nhưng Kryuchkov coi nó là một tổ chức bảo mẫu tư nhân của Gorbachev.
Kryuchkov là người cố vấn trong sự nghiệp của tôi, tôi gặp ông ấy lần đầu là ở bộ ngoại giao, ông đã nghe báo cáo của tôi và nói, “Tôi thích anh chàng này.” Tôi bước vào KGB vào năm 62, và đã đề bạt tôi trong suốt gần ba thập kỷ.
Người của KGB nói rằng chúng tôi giống như anh em, mặc dù tính cách khác nhau và phong cách làm việc khác nhau, nhưng rất ăn ý.
Tôi biết đó là lý do ông ấy thích tôi, ông ấy cảm thấy mình đã tìm được một người bạn tâm giao, giống như đang nuôi dưỡng bản thân mình vậy.
Tôi đã lợi dụng tâm lý như hắn, và luôn cảm thấy yên tâm thoải mái.
Mãi sau mười hai giờ tôi mới kết thúc cuộc trò chuyện với Gorbachev.
Nội bộ KGB rất lộn xộn, mọi người đều tìm tôi, nhưng tôi không biết phải làm gì.
Đầu tôi rối bời và tôi không có bất kỳ ý tưởng nào.
Tôi nói với thư ký rằng tôi có thể gặp bất cứ ai, nhưng tôi không đọc tài liệu và không ký bất kỳ tài liệu nào  hết.
Bakatin và tôi cãi nhau, tôi đánh giá cao người đàn ông này, tôi thích sự chính trực của hắn.
Hắn tin rằng nội bộ nên được kiểm soát, hạn chế hành động và tiếp cận.
Tôi nói với hắn không có lợi gì trong việc kiểm soát nội bộ hết.
Đó không phải là vấn đề của KGB.
Những người lính ở Quảng trường Đỏ không giải tán, và các phóng viên sẽ tiếp tục tranh luận.
Đào tạo các người mấy năm còn đối phó với đám phóng viên không xong thì còn làm được gì nữa?
Tôi biết mình phải đến “Sailor’s Silince”[1] trước.
Lính canh đưa tôi đến cửa phòng giam và mở cửa cho tôi.
Kryuchkov ngồi lặng lẽ trên giường thấp và nhìn tôi bằng đôi mắt sâu hoắm.
Mái tóc hoa râm, hai mắt lấp lánh, những đốm đồi mồi nâu in hằn trên hai gò má, tàn tạ hơn tôi tưởng.

Kỳ thực, hắn còn lâu mới lung lay trước gió, thậm chí có đến bảy mươi tuổi cũng không suy, nếu không tham cuộc đào chính này.
Tôi nghĩ Gorbachev không sống nổi.
Ông đã từng là một người đàn ông vui tính tỏa sáng, rất biết cách giáo dục mọi người, biết cách thu phục lòng người.
Tôi nắm chặt tay, đáp lại ánh nhìn của ông, kiềm chế sự run rẩy trong tim, “Đó là sự lựa chọn của lịch sử.”
“Hừ.” Ông cười nhẹ và đứng dậy đi về phía tôi.
Tôi không thể không lùi lại, điều này gần như trở thành một bản năng, mặc dù tôi rất giỏi giở mánh khóe nhưng không có nghĩa là hắn dễ bị lừa.
Lúc này ông chắc chắn biết tôi đã lợi dụng ông.
Tôi cảm thấy bàn tay ông đang vuốt má tôi, nhìn tôi chằm chằm như cha nhìn con.
Ông luôn biết cách khiến tôi mất kiểm soát, đây là chuyện khiến tôi sợ nhất, cũng là điều tôi không muốn thừa nhận.
Dù gì hắn cũng lớn tuổi hơn tôi, gừng càng già càng cay.
Ông nhẹ nhàng nói, “Tôi biết cậu sẽ đến.”
Tôi tức giận chống chế, “Chẳng lẽ anh không suy nghĩ chút nào cho tình cảnh của mình sao? Anh nghĩ mình còn sống được bao lâu hả?”
Ông cười lạnh, “Còn cậu thì sao? Cậu nghĩ Gorbachev sẽ để cậu làm tốt hơn à?”
Mặt tôi vô cảm, “Ít nhất tôi còn sống sót.”
Bên ngoài nhà tù này, người ta đổ máu cho đến chết mỗi ngày.
Sống sót là chiến thắng.
Đó là những gì ông ta đã dạy tôi.
Ông hừ lạnh, “Làm sao cậu biết tôi sẽ không sống sót?”
Tôi nói, “Nếu anh sống thì chuyện gì sẽ xảy ra? Anh đã bao nhiêu tuổi rồi, trên người còn mang tội danh phản quốc, bao nhiêu người vào trong này còn sống sót mà thoát ra ngoài?”
Ông tựa vào vai tôi và hút một hơi thật sâu, nhẹ giọng nói, “Cậu sẽ không biết tại sao tôi lại tham gia vào việc này.”
“Tôi không muốn biết.”
“Vậy tại sao cậu lại đến vào lúc này?”
Tôi không thể mở miệng trả lời, tôi không biết phải làm gì, tôi không muốn thừa nhận việc mất ông khiến tôi bơ vơ như học sinh không có giáo viên dẫn đường.
Thực tếm hắn luôn là thấy của tôi, còn tôi luôn là học trò giỏi và xuất sắc nhất của hắn.
“Để tôi đoán xem” Hắn ngồi trở lại giường, “Gorbachev cho phép cậu tiếp quản KGB, và cậu không biết phải làm gì?”
Tôi cắn răng, biểu hiện xấu hổ đã phơi bày bí mật của tôi.
Ông cười cười, không làm khó tôi, vỗ vỗ vị trí trống bên cạnh, “Nào, ngồi xuống.”
Tôi ngồi xuống.
Hắn hỏi tôi, “KGB được thành lập bao nhiêu năm rồi?”
“Ba mươi bảy năm.”
“Đúng.
Đối với một cơ quan nhà nước cũng không phải là quá lâu.
Cũng không nhất định sẽ kéo dài lâu, Chernenko đã từng nói với tôi như vậy, tuy ông chỉ ở điện Kremlin một thời gian ngắn, nhưung đôi khi người bệnh còn nói hay hơn người tỉnh.”
Anh ấy chưa bao giờ nói với tôi điều đó.
Trong thực tế, ông không bao giờ nói điều này trước mặt bất cứ ai, ông luôn dạy tôi rằng KGB là biểu hiện của lòng yêu nước, bởi vì đây là bộ phận cốt lõi nhất với có quan hệ mật thiết tới an ninh quốc gia, bảo vệ an ninh quốc gia là tình yêu cao cả dành cho đất nước.
Logic này hoàn toàn không có tí sơ hở nào.
Ông cười, “Những gì tôi nói với cậu bây giờ là sự thật, và những gì tôi nói khi trước cũng là thật.
Cậu sẽ hiểu thôi.” Ông thở dài, “Cậu đã từng ở Bộ Ngoại giao, cậu biết việc duy trì phẩm giá của một quốc gia không thể chỉ dựa vào ngoại giao là đủ.
Ngoại giao có thể giải quyết vấn đề vì bên kia là người có thiện chí.
Đối phó mấy tay chơi bẩn, phải cần đến chúng ta.
Trên thế giới này có cả người hùng và kẻ hèn.
Nhiều người không thích chúng ta, nghĩ chúng ta hung ác và tàn bạn, đó là bởi vì họ chỉ nghĩ rằng tình báo là đi nghe lén người khác.
Họ không biết đa phần chúng ta vẫn sử dụng rất nhiều phương tiện chính đáng để đấu tranh cho lợi ích quốc gia.”
Tôi gật đầu, “Đúng”
“Nhưng vấn đề của KGB là chức năng của tổ chức này hơi quá tập trung và các hệ thống nội bộ của nó bắt đầu trở nên cứng nhắc để có thể thực hiện đầy đủ vai trò của một cơ quan an ninh quốc gia.
Nhưng hiện nay nhà nước đang trong giai đoạn chuyển đổi nên cũng cần phải đổi mới, nó không thể chỉ là KGB, Cheka hay NKVD mà chúng ta phải có một cơ quan an ninh quốc gia hoàn chỉnh, có hệ thống hoàn hảo, đặc biệt là vào thời điểm đất nước cần sự ổn định nhất.”
Tôi lắc đầu, “Đó không phải là KGB.”
Ông vỗ nhẹ vào đầu tôi, “Ned, ” ông gọi biệt danh của tôi, “Tôi biết ngày xưa chúng ta đã từng tự hào về KGB ra sao.
Nó là vũ khí sắc bén nhất của đát nước, là một trong những cơ quan tình báo vĩ đại nhất trên thế giới, những người có thể làm việc ở đây là những nhân viên tình báo chuyên nghiệp xuất sắc đẳng cấp thế giới.

Ý thức về phẩm giá của nghề này là tối cao.
Nhưng thời gian trôi qua quá lâu, chiến tranh đã kết thúc và KGB không thể chỉ đào tạo gián điệp mãi.
Nó cần thảy đổi nội bộ để thích ứng với nhu cầu mới của đất nước.
Cậu hiểu ý tôi không?”
Tôi cảm thấy hai tay mình lạnh ngắt, “Nhưng… Tôi không thể tưởng tượng mình sẽ ra sao nếu không có nó.”
“Cậu sẽ không mất nó hoàn toàn.
Hơn nữa, trên thế giới này không có gì là không thể.” Ông nhìn tôi chăm chú, “Lúc trước không phải cậu cũng lựa chọn rời khỏi tôi sao?”
Đôi môi tôi run run không dám nhìn ông.
Ông thở dài, “Đó là sự lựa chọn của lịch sử.”
Lúc tôi ra khỏi Sailor’s Silence đã là tám giờ tối.
Tôi trở lại văn phòng và nhờ thư ký soạn thảo một tập tài liệu.
Cô hỏi, “Thưa ông, ông có chắc mình sẽ làm điều đó không?”
Tôi gật đầu, “Đi đi, mau soạn nó càng sớm càng tốt.”
Tôi bước ra khỏi văn phòng, xuống cầu thang và đi dạo vòng quanh từng tầng..
Nhìn ra ngoài cửa sổ, dưới ánh đèn mờ mờ ở đầu đường, có một đôi tình nhân đang hôn nhau.
Tôi nghĩ về tôi và Kchryukov, chúng tôi đã từng có tình cảm thân mật sâu sắc hơn các cặp vợ chồng bình thường.
Sau khi tôi kết hôn với Euni, chúng tôi vẫn giữ mối quan hệ này.
Tôi không cảm thấy chuyện này có gì sai cả, tôi xem ông như anh trai, thầy giáo, như người thân, như tri kỷ, là người tôi có thể sẻ chia bí mật trong cuộc sống của mình.
Trong những năm tháng cô đơn, buồn tẻ “tàng hình” ở vùng đất hoang vu vô danh của Ấn Độ, Iran và Pakistan, tôi biết rằng ngay cả khi tôi phải giữ im lặng trước thế giới, không thể nói với một ai khác.
Tôi và ông đều có sự đồng điệu, miễn là tôi muốn, tôi có thể truyền đạt suy nghĩ của mình bằng mật mã mà chỉ chúng tôi biết.
Đó là điều thú vị về KGB.
Trong thế giới này, có ngôn ngữ chỉ thuộc về hai chúng tôi, chỉ thuộc về tần sống của nhau, một đặc quyền có giá trị, đặc quyển của sự thấu hiểu và tin tưởng.
Thư ký đưa cho tôi tài liệu lúc mười một giờ, tôi sửa lại và in lại một bản rồi fax cho Gorbachev.
Sau đó tôi ép mình ngủ một giấc.
Tôi thức dậy lúc bốn giờ sáng.
Đường phố ngoài màn đêm mù mịt, sương mù dày đặc trôi đi, ánh đèn buổi tối dường như được bao phủ bởi tấm lụa mỏng, tia sáng kia càng thêm mông muội.
Tôi hút một điếu thuốc và su đó đánh thức Bakatin [2]dậy, yêu cầu hắn đến văn phòng gặp tôi.

Tôi cần phải giải thích phần còn lại cho hắn.
Rõ là hắn chưa kịp chuẩn bị, lời nói của tôi gần thư hắn tỉnh dậy khỏi giấc ngủ mơ màng.
Tôi nói rằng đây là việc phải làm, tôi đã gửi các tài liệu cho Gorbachev, và sau khi Điện Kremlin làm việc, tài liệu này sẽ đặt trên bàn ông ấy đầu tiên.
Chúng ta chỉ còn chưa đầy 6 tiếng nữa.
Vào lúc tám giờ ba mươi sáng, Gorbachev gọi điện.
Chúng tôi nói chuyện trong một tiếng đồng hồ và chốt kết quả.
Vào lúc mười giờ, tôi thực hiện những thay đổi cuối cùng, hoàn thiện và in nó một lần nữa.
Nó được đặt nguyên vẹn trên bàn làm việc của tôi, thư ký và Bakatin nhìn tôi ký, đó sẽ là tài liệu duy nhất tôi ký trong ngày.
Vào lúc mười hai giờ, các văn bản được chấp thuận và có đóng dấu từ điện Kremlin.
Tôi yêu cầu thư ký thông báo nó.
Bakatin ở lại, hắn hỏi tôi có muốn dọn dẹp văn phòng của mình không?
Tôi yêu cầu hắn cho tôi chút thời gian.
Tôi không thể mang hết mọi thứ ngay được, kể cả huy hiệu KGB cũng bị bỏ lại.
Tôi chỉ lấy một cuốn tử điển và một cây bút mà Kryuchkov đã tặng tôi.
Tôi ra khỏi văn phòng lúc hai giờ, Bakatin và thư ký tiễn tôi xuống cầu thang.
Bakatin nói, “Anh yên tâm, tôi sẽ giải quyết những chuyện tiếp theo thật ổn thỏa.”
Tôi mỉm cười, “Cảm ơn.”
Hắn thở dài, “Tôi nghĩ đây là sự kết thúc của một kỷ nguyên.
Nó sẽ sống mãi trong trái tim tôi.”
Tôi chào tạm biệt họ và đi qua góc đường nhỏ.
Trước cửa tiệng bánh mì, có hàng dài người đang chờ cứu trợ, mọi người ngửa cổ cầm bình sắt sơn lên cao để thổi bay hơi nóng bên trong.
Một bà già bước về phía tôi, đưa tay ra xin một rúp.
Tôi đã đưa cho bà, và rồi bà nói mọi người cảm ơn anh.
Không ai quan tâm rằng cơ quan tình báo vĩ đại nhất đất nước đã kết thúc trong tay tôi.
Họ cần bánh mì nóng và cuộc sống hòa bình.
Có thể tài liệu tôi đã ký sẽ không giúp họ trực tiếp, nhưng tôi hy vọng bản thân mình đang làm đúng.
Cuộc bạo loạn sẽ chấm dứt, và ánh sáng sẽ đến chiếu rọi vào một ngày nào đó.[1] Sailor’s Silince (Matrosskaya Tishina): Nhà tù Nga, nơi giam giữ các tù nhân chính trị quan trọng, sau sự kiện ngày 19 tháng 8, cựu Chủ tịch KGB Liên Xô Kryuchkov, cựu Bộ trưởng Bộ Quốc phòng Liên Xô Yazov, cựu Tổng tư lệnh quân đội Liên Xô Valenikov, v.v.
[2] Bakatin: chính trị gia người Nga, được mệnh danh là “kẻ dọn dẹp” làm tan rã KGB.